Martijn Padding – Laika

De opera Laika is het resultaat van een samenwerkingsverband van componist Martijn Padding, schrijver P.F. Thomése en kunstenaar Aernout Mik. Het was Pierre Audi, artistiek directeur van het Holland Festival en De Nederlandse Opera die het drietal voor deze productie samenbracht voor een uitvoering door het AskoSchönberg ensemble.

Het libretto vertelt het verhaal van talkshowhost Robbert die wordt opgejaagd door kijkcijferkoningin Trix Dominatrix en zich afvraagt wat ooit zijn dromen waren. Robbert zoekt via een zendapparaat contact met de kosmonaut Gagarin en ruimtehond Laika, die door het heelal zweven. Na nog een ontmoedigende sessie in de studio besluit hij zich bij hen te voegen. De crew zwaait hem uit, een koor bezingt zijn ontsnapping. De partituur bevat een 'kijkcijferaria' als knipoog naar de beroemde 'catalogusaria' met liefdesveroveringen in Mozarts Don Giovanni (een terugkerend thema in Nederlandse opera's sinds het in 1969 uitgnagspunt werd in de opera Reconstructie van het componistencollectief Louis Andriessen, Reinbert de Leeuw, Jan van Vlijmen, Micha Mengelberg and Peter Schat. Een ander voorbeeld is de 'decompositie' van Mozarts Don Giovanni door Floris Bergeijk naar Donna Giovanna (2011, Opera Spanga).

Achtergrond

'Ik streef naar muziek die luchtig en serieus is.' (Martijn Padding, 2014)

Martijn Padding schreef in december 2012 aan de zangers:

‘De vier akten van de opera zullen heel verschillend worden. De eerste en de derde zijn extatisch en schieten alle kanten op, want ze spelen in de vulgaire wereld van de televisiestudio. De tweede akte is donker van kleur en heeft een Psycho -achtige kant. De laatste akte wordt transparant, spaceachtig en buitenaards.’

Na het uitwerken van de eerste grove schetsen ging Padding met elke zanger afzonderlijk aan het werk, rekening houdend met ieders specifieke vocale ‘eigenaardigheden’. Op prikkelende wijze drijven Padding en librettist P.F. Thomése de spot met de oppervlakkigheid van op kijkcijfers gefixeerde tv-shows. De bejubelde presentator Robbert kan er niet meer tegen: iedereen kent hem, maar hij weet zelf niet meer wie hij werkelijk is. Hij woont bovendien bij zijn dominante moeder, die het gebalsemde lijk van zijn vader in de woonkamer opgebaard heeft staan. Sinds zijn vroege jeugd verdiept Robbert zich in de kosmos; daar zal hij ook zijn bevrijding vinden.

Voor de enscenering heeft DNO de veelzijdige beeldend kunstenaar Aernout Mik geëngageerd. Hij regisseert zijn eerste opera (samen met Marjoleine Boonstra), ontwerpt tevens de decors (samen met Else de Bruijn) en de kostuums (samen met Elisabetta Pian). Robbert wordt gezongen door de geliefde bariton Thomas Oliemans (eerder Papageno in Die Zauberflöte), zijn moeder door de alt Helena Rasker (Legende, Guillaume Tell). De titelrol wordt vertolkt door een jongenssopraan, Gagarin door de bas Dennis Wilgenhof (Legende)

Het verhaal

I

In een televisiestudio wordt de zoveelste aflevering van een talkshow voorbereid. De tv-kok Ricardo probeert met schunnige praatjes de grimeuse Grimelda te versieren. Zij heeft echter alleen maar oog voor Robbert, de presentator. Ook Trix Dominatrix, de 'kijkcijferkoningin', is verliefd op Robbert. Deze praat zichzelf moed in. Iedereen weet wie hij is, alleen hijzelf weet dat niet meer. Hij verlangt terug naar de tijd dat hij nog dromen had. De show begint.

II

Ook Robberts moeder vindt dat hij iemand speelt die hij niet is, en dat hij zich niet gedraagt zoals zij hem had opgevoed. In de woonkamer staat een doodskist met daarin het gebalsemde lijk van Robberts vader. Zijn moeder wil dat hij de dode kust. Ze mist haar jongen die altijd bezig was met de sterrenhemel. In zijn kamer zoekt Robbert via een zendapparaat contact met de kosmonaut Joeri Gagarin en de ruimtehond Laika, die voor eeuwig door het heelal zweven. Gagarin nodigt Robbert uit zich bij hen te voegen.

III

Trix Dominatrix en Grimelda kibbelen over Robbert. De kijkcijfers zijn dramatisch gedaald. Robbert is met zijn gedachten elders. Hij houdt zich niet aan zijn tekst en schopt het publiek scheldend en tierend de studio uit. Dan trapt hij de camera om en rent weg. Ricardo zit al klaar om hem op te volgen.

IV

Gagarin en Laika komen Robbert halen. Het koor en de hele crew van de talkshow komen hem plechtig uitgeleide doen. Wanneer het aftellen voorbij is, blijft de tijd stilstaan, legt Gagarin uit. Robbert hoeft alleen maar los te laten. Het koor bezingt de finale ontsnapping van de helden.

•
Dogs in Space

Wellicht verrassend blijkt Paddigs Laika niet de eerste opera over het eerste ruimteblaffertje te zijn. Voorjaar 2013 ging namelijk Russell Hepplewhite's kinderopera Laika the Spacedog op tournee in de UK, na een preview voor BBC Stargazing Live in National Maritime Museum in Greenwich op 10 januari. De eerstee week vanaf 22 januari in Science Museum  London was uitverkocht.