Hendrik Andriessen: De Spiegel uit Venetië (1964)

THEATERPREMIÈRE KOMISCHE OPERA 'DE SPIEGEL UIT VENETIË'
Met voorprogramma Margreet Dolman, De Rampenvrouw en Willem Jeths

26-27 september
Stadsschouwburg Haarlem
Wilsonplein 23, 2011 VG Haarlem

Muziek: Hendrik Andriessen (1891-1981)
Libretto: Hélène Nolthenius (1920-2000)

Toegang € 35 / € 32 / € 28 / € 25
Ticketlink: Klik hier voor kaarten.

Ter gelegenheid van het Andriessen/De Klerk Festival 2017 komt de Haarlemse Opera i.s.m. het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen met de theaterpremière van de opera De Spiegel uit Venetië. Hendrik Andriessen schreef deze komische eenakter in de jaren 1963/1964 voor het ensemble van de Nederlandse Opera. In 1967 zond de KRO dit ‘muzikale tafereel’ uit op tv met Henk Smit (drost P.C. Hooft), Sonja Kurwin (zijn vrouw), Arjan Blanken (Dirk Sweelinck), Wilma Driessen (Maria Tesselschade), Sophia van Sante (Maria Duarte), Lieuwe Visser (Roemer Visscher), Germaine Stordiau (Clarijn), Gerard den Dolder (Floris) en het Kunstmaandorkest Amsterdam o.l.v. Anton Kersjes. Het speelt zich af rond de Muiderkring in 1630 en was daarom gefilmd op het Muiderslot. Daarna is de opera nog wel uitgevoerd als concertante opera, maar is het niet meer in zijn complete vorm te zien geweest. In regie van Albert Bonnema werd De spiegel uit Venetië op 26 en 27 september 2017 na decennia van vergetelheid weer uitgevoerd in de Stadsschouwburg Haarlem door het Holland Symfonie Orkest. Solisten zijn master- en oud-studenten van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Muzikale leiding: Andrew Wise.

Synopsis

Hendrik Andriessen: De spiegel van Venetië 'Orkestintroductie' Kunstmaandorkest Amsterdam o.l.v. Anton Kersjes, 1967

Het stuk speelt in 1630 rond de Muiderkring, een gezelschap van aristocratische kunstkenners. Voor de jonge componist Dirk Sweelinck (zoon van Jan Pieterszoon) echter zijn het een stelletje rijke snobs. Toen hij in Amsterdam werkte, kenden ze hem niet. Maar nu hij in Italië furore heeft gemaakt, willen ze hem binnen halen als hun ontdekking. Tegen zijn zin verschijnt hij op het slot om een nieuwe Venetiaanse spiegel te overhandigen, die hij heeft meegenomen van zijn muziekreis door Italië. Sweelick wil de rijke dilettanten een lesje leren en doet zich voor als een eenvoudige stadspijper, de troubadour Floris, met wie hij van kleding heeft gewisseld. Nu is Floris verwikkeld in een affaire met dienstmeid Clarijn, die echter ook niet ongevoelig voor de als Floris vermomde Sweelinck blijkt, hetgeen tussen beide 'troubadours' tot enige rivaliteit leidt. In haar lied 'Daar vaart een boot op de Zuiderzee' steekt Clarijn de draak met de vrouw van Drost P.C. Hooft die haar de les wilde lezen inzake bloemschikken: in Muiden heeft men enkel verstand van vis!

Hendrik Andriessen: De spiegel van Venetië 'Daar vaart een boot op de Zuiderzee' Germaine Stordiau (Clarijn), Kunstmaandorkest Amsterdam o.l.v. Anton kersjes, 1967.

De vrouw van Drost P.C. Hooft probeert van Floris (vermomd als Sweelinck) de spiegel uit Venetië te pakken te krijgen, maar Floris heeft geen idee waarom. Via allerlei komische verwikkelingen dreigt de situatie te escaleren en wordt de Muiderkring een spiegel voorgehouden. Uiteindelijk komt dichter Roemer Visscher binnen, die als enige Sweeelinck herkent. De wijze waarop gastheer en Drost P.C. Hooft de aanwezigen weet te verzoenen laat zien dat hij toch meer is dan de rijke snob waar Sweelinck hem voor hield. En de spiegel? Dat was niet alleen de spiegel waaraan de Drost zo gehecht was, maar ook een spiegel die de mensen hun eigen fouten laat zien.

Hendrik Andriessen: De spiegel van Venetië 'Finale 'Tot zingen en tot rijmen' Henk Smit (drost P.C. Hooft), Sonja Kurwin (zijn vrouw), Arjan Blanken (Dirk Sweelinck), Wilma Driessen (Maria Tesselschade), Sophia van Sante (Maria Duarte), Lieuwe Visser (Roemer Vischer), Germaine Stordiau (Clarijn), Gerard den Dolder (Floris), Kunstmaandorkest Amsterdam o.l.v. Anton Kersjes, 1967.

De muziek

Hendrik Andriessen componeerde voor De spiegel uit Venetië lichtvoetige muziek met elementen uit de Nederlandse volksmuziek. De eenakter kent een klassieke structuur met aria's, duetten en ensembles die zijn gebed in een recitatiefstructuur. In plaats van aansluiting te zoeken met de avant garde van die tijd (het was slechts vijf jaar voor zijn zoon Louis Andriessen mede verantwoordelijk was voor het roemruchte Reconstructie, zet Andriessen hier de lichtvoetige traditie van Johan Wagenaars opera's voort, maar ook die van Julius Röntgens destijds nog gekende De lachende cavalier en Guillaume Landré's De Snoek. Ook Andriessen ontkwam via Nolthenius overigens niet aan de tot op de dag van vandaag voortlevende noodzaak van Nederlandse libretti om toch tenminste een tikkeltje belerend te willen zijn. Dat gegeven zit verpakt in het vandaag de dag licht naïef aandoende gegeven van de spiegel die mensen hun eigen fouten laat zien. Zo'n conclusie is natuurlijk heel wat minder meeslepend dan de dood van Mimì of Violetta, of de hereniging van geliefden in tal van Italiaanse en Duitse komedies. Desondanks is De spiegel uit Venetië een bijzonder werk, al was het maar omdat de toets van de muziek veel lichter is dan die van menig operette of musical. Toch wordt het nooit operette- of musicalachtig, het is eerder een laat voorbeeld van het genre van de folk-opera, met vooral in de instrumentatie toch steeds de typische Andriessen toets. De lichtvoetigheid heeft vast en zeker een grond in het gegeven dat het werk voor televisie werd gecomponeerd. Daarvan kon men in de jaren zestig evenmin als vandaag diepgang verwachten. Daar staat tegenover dat het een uitgelezen kans was het medium opera onder de aandacht van een potentiëel nieuw publiek te brengen. Vandaag de dag is De spiegel uit Venetië vooral een curiositeit. Dankzij de even onverwachte als verdienstelijke opvoeringen van de Haarlem Opera wordt dit stukje vaderlandse muziekgeschiedenis voor het eerst in meer dan vijtig jaar weer tot leven gewekt.

Voorprogramma De Rampenvrouw met Margreet Dolman en Willem Jeths

Voor de pauze verzorgt Paul Haenen als Margreet Dolman en als De Rampenvrouw een programma met aan de vleugel componist Willem Jeths. Ooit waren Willem Jeths en Paul Haenen van plan de opera De Rampenvrouw, met in de hoofdrol Margreet Dolman, te schrijven. Eind jaren tachtig, tijdens de tournee van de cabaretvoorstelling van Paul Haenen Frappant, lieten ze een begin van de opera horen. Waarom is deze opera over een vrouw die alleen maar rampen veroorzaakt er nooit gekomen? Willem Jeths en Margreet Dolman praten er samen over en laten het bewuste fragment horen. Ook vertelt de succesvolle componist Willem Jeths hoe het is om een opera te schrijven, zoals hij deed voor de Reisopera in 2008 met Hôtel de Pékin.

Andriessen/De Klerk Festival

Het is dit jaar 125 jaar geleden dat Hendrik Andriessen (1892-1981) en 100 jaar dat Albert de Klerk (1917-1998) in Haarlem werden geboren. Deze markante tijdgenoten zijn in meerdere opzichten voor de Nederlandse muziekwereld belangrijke componisten en organisten geweest. De  Stichting wil met dit festival een zo breed mogelijk beeld geven van het zeer gevarieerde oeuvre van beide componisten en hun geestverwanten. Het festival vindt plaats van 15 september tot en met 3 oktober op diverse locaties in Haarlem. Voor het volledige programma zie AndriessenDeKlerkFestival2017.

De zangers in de Haarlem 2017 productie

De Nederlandse tenor Erik Slik studeerde aan het Conservatorium van Utrecht bij Henny Diemer en wordt momenteel gecoacht door Margreet Honig.  In 2009 behaalde hij de finale van het Cristina Deutekom Concours. Hij maakte deel uit van het Muziektheaterensemble van Theater & Philharmonie Thüringen (Duitsland) waar hij partijen vertolkte als: Fenton in Nicolai's Die lustigen Weiber von Windsor, Sinowi in Lady Macbeth van Sjostakovitsj, Camille de Rossillon in Lehárs Die lustige Witwe, Rector Adams in Brittens Peter Grimes en Pylade in Glucks Iphygenie auf Tauris, maar ook in musicals als Chess en Anatevka rollen op zich nam. Bij De Nationale Opera (Amsterdam) was hij te zien in Lucia Di Lammermoor, Fanciulla dell West, Parsifal en Die Soldaten. Bij De Nederlandse Reisopera zong hij o.a. Gonzalve in l'Heure Espagnole (Ravel) en Don Basilio in Le Nozze di Figaro (Mozart). Hij werkte met dirigenten als Hartmut Haenchen, Carlo Rizzi, Kenneth Montgommery, Richard Egarr, Charles Dutoit, Anthony Hermus en Ed Spanjaard. In 2015 zong hij de hoofdrol in de wereldpremière van Jonathan Doves The Day After bij Holland Opera, waar hij ook Don Ottavio in Mozarts Don Giovanni zong.  In najaar 2016 keerde hij terug bij de Nationale Opera Amsterdam in Parsifal. Hij maakte zijn debuut in Zuid Afrika als Tamino in Mozarts Die Zauberflöte. Naast zijn werk in opera is Erik Slik tevens een veelgevraagd concertsolist in binnen- en buitenland. Tot zijn repertoire behoren Händels Messiah, Bachs Matthäus en Johannes Passion maar ook modernere werken als Brittens 'Spring Symphony' en Henzes 'Stimmen'. Hij maakt sinds 2014 deel uit van de Nederlandse groep Frommermann, een close harmony ensemble in de traditie van the Comedian Harmonists.  

Margareta Köllner is een jonge Duitse sopraan die haar Bachelor aan het Koninklijke Conservatorium te Luik behaalde in 2016. Voor haar master studeert ze aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen bij Stephanie Friede. Als lid van de MM Academie aan de Munt in Brussel sinds 2015 zingt ze in diverse producties zoals “Venice Baroque” onder de leiding van Andrea Marcon, Alain Altinoglu en Mikhail Tatarnikov. In 2014 was ze finaliste van 'De zangwedstrijd van Ans' (België). Ze deed ook mee aan meestercursussen met Stéphanie d'Oustrac, Thomas Allen, Anne Cathrine Gillet and José Van Dam. Daarnaast volgde ze workshops voor hedendaasge muziek met Pascal Dusapin. Margareta Köllner is thuis in zowel klassiek repertoire als musical. Zo zong ze de hoofdrollen van de musical Genoveva in Mayen en van Schinderhannes in Simmern. Ze zong als solist in ‘The Unknown War’ van Carsten Braun, het Weihnachts-Oratorium van J.S Bach, Stabat Mater van G.B Pergolesi en het Requiem van Fauré. Op het Andriessen Festival van Haarlem zal Margareta de rol van Maria Tesselschade vertolken in De spiegel uit Venetië. Op 18 maart 2018 treedt ze aan voor het Gloria van C. Braun en de Mis in C-groot van Beethoven in de Kölner Philharmonie.

De Belgische mezzosopraan Kathleen Merken vatte in 2013 haar opleiding in de klassieke zang aan in het Lemmensinstituut te Leuven, waar ze studeerde bij Dina Grossberger. Haar bachelor vervolledigde ze aan het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen bij Stephanie Friede, Liesbeth Devos en Valérie Vervoort. Hier zal ze dit jaar ook met haar masteropleiding beginnen. Kathleen volgde masterclasses bij o.a. Thomas Allen. Haar debuut als solozangeres maakte ze in 2015, toen ze de altpartij zong in ‘Die Sieben Letzten Worte’ van J. Haydn samen met het Basilicakoor o.l.v. Paul Timmers. Vorige zomer was ze nog te horen in de kinderopera ‘Katalina’ op de Gentse Feesten en met het ensemble CantoLX o.l.v. Frank Agsteribbe, bij de voorstelling ‘Bloed & Rozen’ op Op.Recht.Mechelen. Onlangs vertolkte ze de rol van Cherubino in ‘Le Nozze di Figaro’ van W.A. Mozart in een productie van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. In ‘De Spiegel uit Venetië’ is Kathleen te zien en te horen in de rol van Francisca Duarte.

Lisa Willems (mezzo) studeerde in Juni 2016 af aan het conservatorium van Antwerpen. Daar verzorgde ze verschillende solo’s in concerten waaronder une Récitante in La Damoiselle élue van Debussy en de alt solo in de koorfantasie van Beethoven. In mei 2016 was ze te horen en zien als Knusperhexe in een productie van Hänsel und Gretel van Humperdinck. Ondertussen volgde ze heel wat lessen en masterclasses (bij onder andere Guy Joosten, Lucienne Van Dyck en Jozef de Beenhouwer, Christianne Stotijn en Stéphanie d’Oustrac). Lisa was in december 2016 te gast bij het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam waar ze de rol van Kalypso vertolkte in Louis Andriessens Odysseus’ Women + Anaïs Nin in een regie van Jorinde Keesmaat. In februari 2016 was ze invaller voor de rol van Nyssia in de productie van Der König Kandaules, Zemlinsky, bij Opera Vlaanderen. Als solist was Lisa al verschillende keren te gast bij het Dorset Opera Festival in het zuiden van Engeland. In 2012 was ze daar Una Novizia in Suor Angelica, Puccini en in 2014 speelde ze er Sacerdotessa in Aïda, Verdi. Lisa is lid van de MM-Academy, het jongerenprogramma van het Brusselse operahuis de Munt, waar ze aan verschillende producties deelnam (La Vestale, Spontini, La Grande Messe des Morts, Berlioz, Demon, Rubinstein, Macbeth, Verdi) en waar ze binnenkort ook te zien zal zijn in Madama Butterfly, Puccini. In 2017 is Lisa te zien in Diary of one who disappeared (Janacek/Annelies van Parys), een coproductie van de Munt en Transparant. In maart 2017 bracht Lisa de Wesendonck liederen van Wagner en de sopraansolo in het Requiem van Gounod met orkest in Mortsel. Toekomstige projecten zijn de rol van Alice in Le Comte Ory van Rossini bij het Dorset Opera Festival in juli en de rol van P.C. Hoofts vrouw in de opera De Spiegel uit Venetië van Hendrik Andriessen in september 2017. Lisa zal in het voorjaar van 2018 te zien zijn als een van de Edelknaben in Lohengrin van Wagner in de Munt.

De jonge bariton Jokke Martens studeerde aan het Conservatorium van Antwerpen bij Stephanie Friede. Hier werkte hij samen met o.a. Lucienne van Deyck, Jozef de Beenhouwer en Guy Joosten. Tijdens de zomer van 2011 en 2012 kreeg hij les van Thomas Allen, Abbie Furmansky en John Norris. Op 19-jarige leeftijd maakte Jokke zijn debuut in de Europese première van Little Women (Mr. Dashwood). Later, in 2011, vertolkte hij Gil in Il segreto di Susanna van Wolf-Ferrari (Nationale Reisopera), in 2012 stond hij op de bühne van de Vlaamse Opera tijdens de productie ‘In tussentijd...’ (Sancho) en in 2013 vertolkte hij Marco in Gianni Schichi van Puccini in de opera van Oslo. In 2015 zong hij als solist met het Nationaal Orkest van België in de BOZAR en zag je hem bij Opera Nijetrijne als Guglielmo in Cosi fan tutte van W.A. Mozart en in 2016 als Cecco in Mondo aan de Scheene. Op het Andriessen Festival zal Jokke Martens te zien zijn als Drost van Muiden in de opera De spiegel uit Venetië van Hendrik Andriessen op 26 en 27 september.

Seie Goris is een sopraan van eenentwintig uit België. Ze behaalde net haar bachelordiploma aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen en zal hier ook haar master aanvatten. Ze is een studente uit de klas van Anne Cambier. Ze speelde in verschillende producties van theater Transparant waaronder Canti d’Amor en In Bocca Al Luppo. Op het Koninklijk Conservatorium zong ze de rol  van Amore in Monteverdi's l’Incoronazione di Poppea en zong ze ‘Meine Lippen Sie Kussen So Heiss’ van Franz  Lehár onder leiding van Mart Aus. Dit voor de Lions Club van Antwerpen in De Singel. Daarnaast werkte ze met Benoît De Leersnyder, Wouter Van Looy, Deborah York, Nicolas Achten en nog vele anderen. In De spiegel uit Venetië van Hendrik Andriessen zal ze Clarijn spelen op 26 september.

De jonge tenor Lars Corijn (1996) begon zijn muzikale studies in 2014 in de zangklas van sopraan Stephanie Friede aan het Koninklijk Conservatorium in Antwerpen. In datzelfde jaar startte hij ook met koordirectie bij Luc Anthonis en Geert Hendrix. Sinds september 2016 studeert hij daar in de studio van bas Gary Jankowski en volgt hij liedinterpretatie bij Jozef De Beenhouwer en Lucienne Van Deyck. Als solist was hij reeds te horen in Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms en het Requiem van Maurice Duruflé. Hij speelde in diverse producties van het Conservatorium zoals Humperdincks Hänsel und Gretel en Monteverdi’s L’Incoronazione di Poppea. In september speelt hij Floris-Jan in De spiegel uit Venetië van Hendrik Andriessen op Andriessen Festival van Haarlem. Lars is ook lid van de MM Academy, een initiatief van La Monnaie in Brussel en werkt daarnaast ook regelmatig als freelance koorlid bij professionele Nederlandse en Vlaamse kamerkoren. Hij werkte reeds samen met o.a. Reinbert De Leeuw, Alain Altinoglu, Ivo Venkov en coaches zoals Abbie Furmansky, Thomas Allen en Roger Vignoles.

De bas Sam Eggenhuizen begon zijn zanglessen bij zangpedagoge Inge Huisman-Bongers, waarna hij aangenomen werd voor de vooropleiding Klassiek Solozang aan het Conservatorium van Amsterdam. Afgelopen juni studeerde hij af voor zijn bachelor Muziektheater Klassiek te Tilburg bij Edward Hoepelman en Miranda van Kralingen. Op deze opleiding kreeg hij tevens intensief spellessen van o.a. Marc Krone, Brigitte Odett en Ad Knippels. Deze zomer zong hij de rol van Barone Douphol in Verdi's La Traviata bij Opera Spanga en was hij in maart lid van het koor van De Nationale Opera talent in The New Prince in een regie van Lotte de Beer. Masterclasses volgde hij onder andere bij Carmelo Corrado Caruso te Sicilië en Ed Spanjaard.

Astrid Joos is een Belgische sopraan. Ze behaalde haar bachelordiploma klassieke zang aan het Lemmensinstituut te Leuven en werkt nu aan haar master in de klas van Stephanie Friede aan het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen. Hier kreeg ze reeds de kans om rollen te vertolken in verscheidene opera-producties, waaronder Humperdincks Hänsel und Gretel (Mutter) en Mozarts Le Nozze di Figaro (Susanna). In deze productie van Hendrik Andriessens De Spiegel uit Venetië ziet u haar op de voorstelling van 27 september aan het werk als het kamermeisje ‘Clarijn’.