401Concerts 8 Gerard von Brucken Fock: Jozal Act II (Scheveningen)

401Concerts 8 in de Oude Kerk van Scheveningen op zaterdag 18 november 2017 (aanvang 15.00 uur) is een try-out concert, vooruitlopend op de opnames van de tweede akte van Gerard von Brucken Focks fascinerende opera Jozal. Eerder bracht 401Concerts 3 in het Kröller-Müller museum het begin van het grote duet uit de tweede akte (met sopraan Jolien De Gendt, tenor Denzil Delaere, pianist Pieter Dhoore en violiste Ann Vancoillie). Het tweede deel volgde tijdens 401Concerts 4 in de OBA Den Haag, met heldentenor Hendrik Vonk als Jozal, sopraan Barbara Schilstra als Asdé en Wolter Willemsen op piano. Beide delen van het duet waren daar ingekort, net als Jozals grote aria uit de eerste akte. Op 401Concerts 8 voeren Hendrik Vonk en Barbara Schilstra de aria en het duet onverkort uit.

Onze fascinatie met dit unieke en meeslepende meesterwerk van Von Brucken Fock leidde tot het plan de complete tweede akte op te nemen, inclusief voorspel en de dialoog tussen Asdé en haar lijfwacht Rezon, die in de bosjes buiten de hoofdstad van Westerland wachten op de komst van Asdé’s verloofde, prins Jozal. Die heeft aan het slot van de eerste akte echter het licht gezien nadat een stervende soldaat wanhopig smeekte om iemand die Gods zwaard op zou nemen om daarmee het recht op aarde te herstellen en de bloeddorstige keizer ten val te brengen. Die keizer is echter precies de vader van Asdé’s, Jozals verloofde.

Jozal is weliswaar slechts zoon van een kolenbrander, maar nadat zijn vader de keizer redde is zijn familie tot de intimi van de keizer gaan behoren. Als Jozal in de tweede akte tenslotte zijn geliefde treft, ontaardt het al snel in een scheidingsduet. Want nu Jozal haar vader ten val wil brengen kunnen zij natuurlijk onmogelijk samenblijven: hun liefde is gedoemd, zegt Jozal. Asdé schommelt verder tussen heftige liefdesverklaringen en smeekbedes. Als dat niet helpt werpt ze tenslotte haar blanke borsten in de strijd. Dat doet Jozal na bijna 35 minuten tenslotte de das om. Hij geeft zich over aan Asdé’s verleidingskunsten.

De cast

Hendrik Vonk (Prins Jozal, tenor)
Barbara Schilstra (Prinses Asdé, Jozals verloofde, sopraan)
Frits Muusse (Asdé’s lijfwacht Rezon, bariton)
Wolter Willemsen (vleugel Erard 1848)
Locatie: Oude Kerk, Scheveningen
•
Productie: Hendrik Vonk
•
Met dank aan: GHG von Brucken Fock Fonds
Partner: Nederlands Muziek Instituut

De muziek van Jozal

Muzikaal omschreef pianist Wolter Willemsen de Jozal-partituur ooit als ‘manisch’ en dat is een rake typering. Von Brucken Fock schreef het werk tussen 1910 en 1912 in een tijdelijke euforische opwelling van grootheidswaan, waarin hij dacht de wereld te gaan redden. De gefortuneerde, financieel volledig onafhankelijke componist werd daadwerkelijk heilsoldaat. Al folderend trok hij met een draaiorgeltje voor het Leger des Heils door Europa, vergezeld door zijn adellijke vrouw. Hij heeft ook in het echt van haar proberen te scheiden nadat Tolstoi hem had geleerd dat het huwelijk onvermijdelijk tot het einde van liefde en passie moest voeren. Scheiden uit liefde dus, precies zoals Jozal het Asdé in de tweede akte voorstelt. Muzikaal lijkt Von Brucken Fock het Tristanduet nog te hebben willen overtreffen in gedateerdheid en lengte. Tegelijkertijd is de muziek uniek en ongrijpbaar, met niets te vergelijken. Het is bij vlagen alsof Chopin in volle vaart op Marx én het Oude Testament is ingereden en daarbij dwars door de vroege twintigste eeuw wordt gekatapulteerd, allerhande noten op zijn vervaarlijke vlucht meeslepend.

Wereldpremière

Tot 401Concerts 3 en 401Concerts 4 was er geen noot van Jozal bekend of uitgevoerd. Het werk is nooit uit Von Brucken Focks lade gekomen, tot René Seghers het herontdekte in de archieven van Het Nederlands Muziek Instituut. De complete versies van de aria ja ik neem het’ en het akte II duet zijn absolute wereldpremières.

Opnames Jozal

In een later stadium hopen we ook het slot van deze tweede akte op te nemen, met daarin een al even fantasmagorische tenorpartij voor een Geestverschijning die de slechte afloop voorspelt, nu Jozal zijn plicht heeft verzaakt.