Recensie
Donna Giovanna: Mozart by the dashboard light...

Na Rigoletto (2003) en Samson and Delilah (2006) presenteert Opera Spanga haar derde operafilm: Donna Giovanna, net als Falstaff revisto 'gedecomponeerd' door Floris van Bergeijk. Iedereen kent natuurlijk Mozarts origineel, maar inderdaad: waarom na 220 jaar niet eens de rollen omgedraaid! Wat als deze Don Juan geen man is, maar een vrouw? Is de geboren verleidster, net als haar mannelijke evenknie, een held? Of is ze als vrouw plotseling een verderfelijk schepsel? Verderfelijk misschien niet, maar Donna Giovanna is als vrouwelijke equivalent van de mannelijke rokkenjager een tragische persoonlijkheid, al was het maar omdat haar zekerheid is gestoeld op de wankele basis van haar bewonderaars. Het grote mysterie dat dergelijke schepsels (Zola's Nana, Nabokovs Lolita) aankleeft, is dat zelfs diegenen die het gedrag van het ontembare maar o zo begeerlijke schepseltje afkeuren, tegelijkertijd de stille wens koesteren zich te laven aan haar borst.

Grease lightning!

Tussen de opvoeringen van Stuyvesant Zero en de drive in movie Donna Giovanna in, verblijven de bezoekers op het festivalterrein, waar uitstekende catering is geregeld. Er is op alles gerekend, behalve op een extreme windvlaag die met windkracht zeven het reusachtige, zwart rubberen opblaasprojectiescherm in et belendende weiland omver blaast. Geschrokken spoedt van Eijck zich naar de onheilsplek, want als zo'n gevaarte neerkomt ligt het gevaar van een ongeval in een klein hoekje. Hoewel de ravage enorm is, is niemand gewond en blijkend e technici er om te kunnen glimlachen: nieuwe kabel, opblazen en rechttrekken luidt het devies. Als het scherm iets na negen eindelijk staat valt de schemering in. Het toch al onwerkelijke openluchtdecor verandert in een soort Grease setting vol dampende koplampen die in een halve cirkel staan opgesteld. Als treinreiziger kruip ik ineen leenauto, waarin nog een jongen plaatsneemt. Samen kijken we naar de muzikale Mozartbewerking van Floris Bergeijk, Donna Giovanna. De eerste maten spatten van het doek af, dat zich overweldigend aftekent in het laatste daglicht:

Hoewel de minimal music invloeden duidelijk zijn, zou je het ook maximal music kunnen noemen, want Bergeijk heeft het idioom tot bijna barokke hoogtes doorontwikkeld. Dan komt Donna Giovanna op, een dame van achterin de dertig, met strak achterover gekamd, lang haar en een zelfgenoegzame, spottende, dominante blik in de ogen. Begeleid door de plompe en onooglijke Leporella, begeeft ze zich richting de verjaardag van de Commendatore, een man op leeftijd en in rolstoel. Leporella houdt op straat de wacht, als Donna Giovanna op zijn teasers haar jasje voor de Commendatore opentrekt.

De invalide man bezwijkt bij de aanblik van haar ondergoed, tot ontsteltenis van zijn dochter, Donna Anna. Die is nota bene net jarig vandaag:

Eigentijdse vertelling

Het Da Ponte libretto is hier knap ingedikt tot een eigentijdse vertelling, die zich ontwikkelt met vaart en flair. Geen moment verslapt de spanning, geen seconde dwaalt je blik af van het beeld. Met relatief eenvoudige filmische middelen wordt de wereld van Donna Giovanna tot leven gewekt. Muzikaal is Bergeijks concept is niet alleen uniek, maar ook sprankelend. Je mist Mozarts orkestratie eigenlijk geen seconde, en gaandeweg wordt duidelijk dat zou Mozart zijn melodieën niet al in de late 18e eeuw hebben gecomponeerd, dat ze dan in deze vorm andermaal de wereld hadden kunnen veroveren. Een 'toetje' is de filmvoorstelling dan ook beslist niet, integendeel. Alleen vanwege de sfeer en de totaalervaring van muziek en een pakkend verhaal dat in alle opzichten de wereld op zijn kop zet, is Donna Giovanna het hoogtepunt van de dag. De motoren die hier en daar worden gestart teneinde de auto's warm en de beslagen ruiten droog en transparent te krijgen, dragen bij aan de totaalervaring.

Plaatsvervangende schaamte

Natuurlijk zijn er in de regie weer momenten van plaatsvervangende schaamte, ingeleid door Corina van Eijcks hang naar confronteren door seksualiteit in zijn uiterste consequentie tot structureel onderdeel van haar regie te maken. Hier gebeurt dat vooral door het aanstootgevende nichtenpaar Masetto en Zerlino, de laatste in uitdagende roze jas gehuld, dat elkaar 'smakeloos' aflikt. Daar kon je bijna op wachten en ik neem aan dat de ongemakkelijke momenten die deze scène mij naast mijn onbekende autopartner opleverde, onderdeel van het door Van Eijck beoogde effect waren.

Dat was zeker het geval bij de pijnlijk expliciete caning-sessie, waarbij de opzichtig homofiele Masetto zijn trouweloze biexuele bruidegom Zerlino (een Donna Giovanna aanbidder), van achteren a la Markies de Sade genadeloos afranselde.

Totaalbeleving

Enerzijds kan men zich afvragen of die expliciet, opruiende seksuele ondertoon steeds weer van stal moet worden gehaald in Spanga. Anderzijds kan ik me niet herinneren wanneer ik me voor het laatst nog ongemakkelijk heb gevoeld bij een film. Het dwingende van de bioscoopsetting, waarbij je je niet aan het doek kunt ontsnappen zal daar mede debet aan zijn. Iets missen wilde ik bovendien niet, omdat de muziek tot de laatste noot van hoogtepunt tot hoogtepunt liep en de acteurs fantastisch speelden. Donna Anna oogde als een natte puberdroom met haar grote hondenogen, oversized lippen en weelderige kastanjebruine haar, Donna Giovanna was een turbomilf, van Masetto geloofde je iedere lik en klap, terwijl Zerlino een schuinsmarcheerder pur sang was. Als operafilm een echte totaalbeleving, waarin Mozart, de nieuwe muziek en de met een flinke knipoog bewerkte hoogtepunten (Leporella's catalogusaria, 'Batti batti bel Masetto', de scene met het standbeeld) op ingenieuze wijze samenkwamen. Als voorbeeld hier een fragment uit de catalogusaria:

Verfijnd en subtiel zijn hier niet de juiste woorden, want net als in Mozarts werk hakt men hier van dik hout planken, maar die vallen met daverende klappen vervolgens wel precies op hun plaats. We zijn er bijzonder trots op hier enkele hoogtepunten te kunnen presenteren, waarin u ziet hoe de wereld eruit had gezien als vrouwen op mannen jaagden in plaats van andersom. Gelukkig worden dan ook de vrouwen eens ter verantwoording geroepen, zo blijkt uit de slotscène, waar de tot leven gewekte Commendatore Don Giovanna's uitnodiging voor een etentje aannneemt en haar kennis laat maken met zijn eigen variant op 'Reich mir die hand mein Leben':

Heeft u de film gemist? Geen nood, bestel dan hier de fantastische filmversie op dvd!