401Concerts 4 • Dutch fin de siècle opera's uit het NMI

Op 18 december 2016 vond in samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut 401Concerts 4 plaats in de concertzaal van de Centale Bibliotheek Den Haag. Sopraan Barbara Schilstra, tenor Hendrik Vonk, bas-bariton Andreas Goetze het 401DutchOperas Koor onder leiding van Frits Muusse, violiste Anna Hiemstra en pianist Wolter Willemsen vertolkten daar aria’s en duetten uit Nederlandse fin de siècle opera’s uit de archieven het Nederlands Muziek Instituut. Aan bod kwamen  Cornelis Doppers De blinde van Casteel Cuillé (1894), Daniël de Lange’s Lioba (1906), Jan van Gilse’s Helga von Stavern (1911), Gerard von Brucken Focks Jozal (1912), Emile von Brucken Focks Seleneia (1895) en Jan Brandts Buys’ De kleermakers van Marken (Die Schneider von Schönau) (1916).

 

401Concerts Nr. 4 (Audio) Download: € 7.99

401Concerts Nr. 1 (Video) Download: € 7.99

 

Initiatiefnemer René Seghers: 'Een bijzonder programma met diverse wereldpremières in de moderne tijd. Lioba is op tekst van Frederik van Eeden. Dopper is een componist uit de Gouden Rand van Het Concertgebouw. Van Gilse schiep met Thijl het grootste meesterwerk van de Nederlandse operaliteratuur en zijn onuitgevoerd gebleven Helga von Stavern bevat muzikaal vuurwerk. Dan de gebroeders Brucken Fock... Gerards levensverhaal is nóg romantischer dan dat van Wagner terwijl Emile als officier in het leger met Seleneia het eerste Wagneriaanse muziekdrama in Nederland schiep, tevens een van de meesterwerken uit de Nederlandse operaliteuur. Gerard zat trouwens ook in het leger, maar dan in het Leger des Heils! Zijn fantasmagorische opera Jozal is te excentriek om in een paar woorden te beschrijven. Daarvoor moet u de concertregistratie in de downloads sectie beluisteren.'

Partners: Nederlands Muziek Instituut

Het concert

Het fin de siècle in Nederland zien we in de literatuur aangekondigd in de decadente stijl van de Tachtigers, waartoe ook Frederik van Eeden behoorde. Deze schreef één dramatische tekst, Lioba, die in 1906 werd getoonzet door Daniël de Lange. Het concert brengt hiervan voor het eerst sinds 1906 het hoogtepunt van het centrale duet tussen Tancolf en Lioba. Seghers:

Muziekfilosoof René Seghers, initiatiefnemener van het 401NederlandseOperas project en verteller tijdens het concert, verraste met de conclusie van het megalomane anti-liefdesduet uit Gerard von Brucken Focks opera Jozal uit 1912, waarvan eerder het eerste deel werd uitgevoerd. Seghers: 'Pianist Wolter Willemsen omschreef het als manische muziek. Het is zeker fascinerend in zijn compromisloosheid.'

Vrijwel iedereen die Het Concertgebouw bezoekt kijkt voor aanvang van concerten vaak naar de namen in de zogenoemde Gouden Rand van de balustrades: Brahms, Wagner, Beethoven, Haydn, Mozart en dan rijst als vanzelf de vraag naar wat… Cornelis Dopper (en Julius Röntgen) in dat rijtje doet? Toen Het Concertgebouw in 1888 werd geopend waren dat echter de grote namen uit de Nederlandse muziekwereld, namen die even vanzelfsprekend waren als die van de anderen. In Den Haag presenteren wij Doppers De blinde van Casteel Cuillé (1894), een werk waarmee de destijd 19jarige Dopper opmerkelijk succes bij de nederlandse Opera van Cornelis van der Linden boekte.

Wellicht de bekendste componist op het programma was Jan van Gilse, die het meesterwerk van de Nederlandse operaliteratuur schreef, Thijl. Minder bekend is dat Van Gilse in 1913 Helga von Stavern componeerde, een werk waarin de ijskoude sopraanpartij een ontmoeting is tussen de Götterdämmerung Brünnhilde en Richard Strauss' Elektra. Aldus loopt de titelpartij  vooruit op Turandot. Seghers: 'Eerder voerden we hiervan Helga's grote aria uit de derde akte uit. Nu brachten we de wereldpremière van het slotduet tussen de als bedelares in een sneeuwstorm stervende Helga en haar trouwe kapitein Haron. Dat was betoverend mooie, verstilde, Straussiaanse muziek.In het Nederland van het fin de siècle moeten we overigens vooral niet denken aan de commerciële trekjes van Verdi of Puccini. Onze componisten kozen veelal literaire thema’s als uitgangspunt voor hun werken. Geen doorsnee liefde- en wraakplots, maar morele conflicten die personages voor onmogelijke keuzes tussen een hogere roeping en persoonlijk geluk stellen.' Het bekendste stuk van het Haagse concert is waarschijnlijk Jan Brandts Buys' Die Schneider von Schönau uit 1916. Met internationale opvoeringen tot de jaren tachtig van de vorige eeuw was dit de grootste hit uit de vaderlandse operageschiedenis.

401NederlandseOperas Handboek in wording

Het vierde 401NederlandseOperas concert met Nederlandse operamuziek uit de archieven van het Nederlands Muziek Instituut vindt plaats in de contekst van René Seghers' werk aan een handboek van Nederlandse en Vlaamse opera's. Omdat er van de meer dan 400 opera's die er sinds 1678 werden gecomponeerd vrijwel geen opnamen bestaan organiseert Seghers samen met Anthony van der Heijden en Bas ten Have concerten waarbij hoogtepunten uit het Nederlandse opera verleden worden uitgevoerd. Deze concerten worden via de website 401NederlandseOperas.nl toegankelijk gemaakt. Zo gaat de voortgang van het boek hand in hand met het ontsluiten van de muziek. Seghers is onder meer bekend van de tijdschriften Villa d’Arte en Luister, de biografie van Jacques Brel, de Amerikaanse biografie van Franco Corelli, het Jubileumboek 50 Jaar Internationaal Vocalisten Concours 's-Hertogenbosch en de bijbehorende IVC Archiefwebsite, alsmede van de 401DutchDivas website.

Samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut

Speciaal voor het concert zijn alle genoemde partituren gedigitaliseerd en uitvoerbaar gemaakt. Seghers: 'Het betreft in alle gevallen handschriften, deels zelfs orkestpartituren uit de archieven van Het Nederlands Muziek Instituut, waarvan transcripties voor stem en piano moesten worden vervaardigd. De samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut is na zeven jaar onderzoek in hun archiven structureel geworden en wij werken momenteel samen aan vervolgprojecten, daaronder de wereldpremières in de moderne tijd van opera's uit het Théâtre Français de la Haye uit de late 18e en vroege 19e eeuw.'

•
Downloads

Het concert is downloadbaar via de 401Concerts 4 downloadpagina.