Armand Limnander Van Nieuwenhove (1814-1892)

‘Het is tekenend dat een componist die ooit zulke triomfen vierde en door grootheden als Meyerbeer beschouwd werd als een geduchte concurrent, vandaag de dag op de meest complete manier vergeten is. De auteur van Limnanders overlijdensbericht in The Musical Times (1892) voelde misschien al aan welke toekomst Limnanders werken beschoren zou zijn: ‘If none of these operatic productions are likely to be revived, even in their composer's country, they nevertheless occupy a very respectable position, artistically, in the period from which they emanate, and will have their place assigned to them by its historian.’ (Annelies Focquaert, Limnander Van Nieuwenhove, Armand-Marie-Ghislain, Studiecentrum voor Vlaamse Muziek, 2015)

 

401Concerts Nr. 2 (Audio) Download: € 7.99

401Concerts Nr. 2 (Video) Download: € 7.99

 

Bovenstaand oordeel uit de necrologie van The Musical Times aangaande Armand Limnander Van Nieuwenhove is waarschijnlijk juist. Het grote succes dat zijn Les Monténégrins uit 1849 in Frankrijk en België had, maakt ons vandaag de dag echter bijzonder nieuwsgierig naar zijn muziek. Nemen we Marguerites centrale aria uit Le Maître-Chanteur ou Maximilien à Francfort, het enige operafragment van Limnander Van Nieuwenhove dat momenteel voorhanden is, dan is dat wellicht geen concurrent voor pakweg Meyerbeers ‘Ombre legière’. Toch zou Marguerites aria niet misstaan op een cd met vergeten pareltjes uit de geschiedenis van de opéra-comique of het vergeten Vlaamse operarepertoire. Hieronder een introductie op leven en werk van baron Armand Limnander Van Nieuwenhove.

Tekst: René Seghers

Armand-Marie-Ghislain Limnander Van Nieuwenhove (Gent, 22 mei 1814 – Moignanville (FR), 15 augustus 1892) werd geboren uit een oude adellijke familie. Vanaf 1823 volgde hij eerst college in Saint-Acheul, waarna hij het jezuïtencollege van Fribourg (Zwitserland) volgde. Daar gaf Louis Lambillotte hem muziekonderricht. Bij zijn terugkeer naar België in 1835 trouwde hij met Euphémie de Meester (1808-1848). Zij vestigden zich in Mechelen en kregen vijf kinderen. In 1838 richtte De Nieuwenhove een 'Société symphonique des amateurs de musique' op. Omdat hij voor zijn composities ook zangers nodig had, richtte hij in Mechelen en passant de koorafdeling 'Réunion lyrique' op. Hij had daarmee lokaal ook als componist zodanig succes, dat hij in 1844 verdere compositielessen volgde bij François-Joseph Fétis.

Uit 1845 stamt Van Nieuwenhove’s eerste vermeldenswaardige compositie, een 'Te Deum'. Hij vertrekt in datzelfde jaar naar Parijs, waar hij in de entourage van koning Louis-Philippe geïntroduceerd werd door zijn neef, de Franse ambassadeur in Brussel. Met zulke kruiwagens was een koorconcert snel georganiseerd. Zijn 'Hymne à l'harmonie' maakte daar indruk vanwege een passage à bouche fermée (een zoemkoor zonder tekst). Berlioz schreef later in het Journal des Débats dat Van Nieuwenhove dit effect in Frankrijk invoerde; Auber gebruikte het vervolgens zijn opera Haydée. In 1846 reisde Van Nieuwenhove opnieuw naar Parijs, waar de beroemde componist-dirigent Auber zijn 'Scènes druïdiques' in het Tuilerieën-Paleis dirigeerde voor koning Louis-Philippe. Het succes leidde ertoe dat Van Nieuwenhove zich in 1847 definitief in Parijs vestigde, waar hij zich aan de opera wijdde.

Operacomponist

De revolutie van 1848 verhinderde de creatie van zijn eerste opera Les Monténégrins, maar op 31 maart 1849 ging zijn opera met veel success in première aan de opéra-comique. De Parijse pers noemde het een 'oeuvre d’une inspiration chaleureuse et d’un style vigoureux'. Er volgden verdere uitvoeringen in heel Frankrijk, Gent, Antwerpen en Brussel.

In 1851 werd Le Château de Barbe-Bleue gecreëerd, een werk waarin hij als één van de eerste operacomponisten saxofoons gebruikte. Omdat Louis Napoléon Bonaparte de volgende dag een staatsgreep pleegde kreeg het werk echter geen aandacht in de pers.

Ook Le Maître-Chanteur kon in 1853 niet tippen aan de successen uit het begin van zijn operacarrière, al beleefde het in de volgende decennia nog wel diverse heropvoeringen. Voor voorstellingen in Brussel 1876 werkte hij het tekstboek om en gaf de opera een nieuwe titel, Maximilien à Francfort. Voor België componeerde hij tussentijds verschillende religieuze werken en opdrachtcomposities. In 1852 werd te Brussel zijn ‘Requiem’ voor de gevallen burgers van de septemberdagen van 1830 gecreëerd. Daarmee werd de afscheiding van Nederland muzikaal herdacht. In 1856 verscheen zijn ‘Chant Solennel’, een opdrachtwerk ter gelegenheid van de Nationale Feestdag.

Download fragmenten uit Maximilien à Francfort

Voor ons downloadprogramma met Vlaamse Opera Aria's & Duetten 401Concerts Nr. 2 gebruikten wij de Antwerpse opname van 27 januari 2016 uit Museum Vleeshuis, door onszelf gemaakt in coproductie met de solisten, sopraan Pauline Lebbe en bariton Joris Grouwels. Daarin zitten uit Van Nieuwenhove's Le Maître-Chanteur ou Maximilien à Francfort liefst vier centrale stukken:

01 ‘Chant de l'armurier’ (Aria Maximilien) [J]
02 ‘Je n'avais pas trois ans’ (Marguerite) [P]   
03 ‘Si tu m'abandonais’ (Aria of Gunther) [J]
04  ‘Moi qui l'aimais’ (Aria of Marguerite) [P]

Verder fragmenten uit Jan Blockx' operas De herbergprinses en het centrale duet uit de tweede akte van De bruid der zee, alsmede aria's en duetten uit opera's van François-Auguste Gevaert, Armand Limnander van Nieuwenhove, Emiel Wambach en August De Boeck. Fragmenten hieruit zijn te zien in bovenstaande video trailer. Het complete concert is downloadbaar van onze Vlaamse Opera Arias & Duetten Concertpagina.

Yvonne en Le messe de minuit

Op 29 november 1859 ging Van Nieuwenhove’s vierde opera, Yvonne ou Les blancs et les Bleus in première, op libretto van Eugène Scribe. Fétis beschouwde deze opera als zijn beste werk, maar volgens Annelies Focquaert kon het werk de concurrentie met Meyerbeer’s Dinorah niet aan, een werk dat zich net als Yvonne in Bretagne afspeelde. Voor Van Nieuwenhove vormde deze tegenslag een keerpunt in zijn carrière. Met zijn laatste opera, La messe de minuit, probeerde hij in 1863 nog eenmaal het tij te keren. Toen dat werk niet tot opvoering kwam trok hij zich teleurgesteld uit de muziekwereld terug. Hij verhuisde naar Spanje, waar hij uitbater werd van een private spoorlijn tussen Badajoz en Ciudad Real, die onderdeel van het familiebezit van zijn vrouw was. Een jaar later keerde hij terug naar Parijs, waar hij onder meer als jurylid fungeerde bij muziekwedstrijden in het kader van de Prix de Rome. De Frans-Duitse oorlog voerde hem tijdelijk terug naar België. Daar werd hij in 1872 lid van de 'Académie Royale de Belgique'. In 1883 werd Van Nieuwenhove de opvolger van Friedrich von Flotow als lid van de Académie Française, daarbij kandidaten als Brahms, Benoit, Grieg, Verdi en Tchaikovsky achter zich latend. Zijn laatste levensjaren bracht hij door in zijn kasteel te Moignanville bij Parijs, waar hij op 15 augustus 1892 overleed aan een longontsteking.

Operas

•    Les Monténégrins (1849, opéra-comique)
•    Le château de Barbe-Bleue (1851, opéra-comique).
•    Le Maître-chanteur ou Maximilien à Francfort (1853, opéra-comique)
•    Yvonne ou Les blancs et les Bleus (1859, drame-lyrique)
•    La messe de minuit (1863)

Oratorium

•    Scènes druïdiques.

Cantate

•    Chant jubilaire (1856).

Verder kamermuziek, religieuze muziek en een Symphonie triomphale

Literatuur

– A. Thys, Armand Limnander de Nieuwenhove(Les sociétés chorales en Belgique, Gent, 1861).
– K. de Schrijver, Baron Limnander de Nieuwenhove ( Bibliografie der Belgische toonkunstenaars sedert 1800, Leuven, 1958).
– Oscar Coomans de Brachène, État présent de la noblesse Belge (Annuaire 1993, Brussel, 1993).
– M. R. van Driessche, Aspecten van het muziekleven te Gent in de 19de eeuw (licentiaatsthesis (onuitgegeven), Rijksuniversiteit Gent, 1998).
– Flavie Roquet, Lexicon van Vlaamse componisten geboren na 1800 (Roeselare, 2007).
– Michel Brix et Jean-Claude Yon, Nerval et l'Opéra-Comique: le dossier des Monténégrins (Presse Universitaires de Namur, 2009)
– Marcel Kocken, Armand Limnander de Nieuwenhove. Een vergeten Mechelaar.
(Mededelingenblad, Jaargang 45, Nummer 1, Mechelen, 2014)
– Annelies Focquaert, Limnander de Nieuwenhove (Studiecentrum voor Vlaamse Muziek vzw, 2015).