B. Polak Daniëls (pseudoniem voor Baron Wilhelm Knigge 1827-1888)

Baron Knigge (Den Haag, 1827 – Ischl, 1888) componeert onder het pseudoniem B. Polak Daniëls. Over zijn leven en componeren is weinig bekend. Op zijn best vermoeden wij dat hij een telg  is uit het geslacht van een eerdere Baron Freiherr Adolph Franz Friedrich Ludwig Knigge (1752–1796), literator, vrijmetselaar en tijdgenoot van Mozart. Wel is duidelijk dat Polak Daniëls geen professioneel componist was, maar een getalenteerd vrijetijdsbeoefenaar. Des te opmerkelijker is het dat zijn enige opera, Philippine Welser oder Die Perle von Augsburg enkele van de fraaiste bladzijden uit de Nederlandse operaliteratuur bevat. Philippine’s aria “La nuit s’avance en l’enfants”, zal daarom worden uitgevoerd op het eerste 401NederlandseOperas concert te Hoog-Keppel, medio 26 April 2015. Sopraan Jolien De Gendt zal daar de rol van Philippine voor haar rekening nemen en tenor Denzil Delaere die van Ferdinand. Zij worden op piano begeleid door Pieter Dhoore. Het concert wordt professioneel opgenomen op audio en HD-video en zal tzt als download worden aangeboden. Een deel ervan zullen wij als live stream via deze website uitzenden.

Tekst: René Seghers
Vertalingen uit het Frans: Hilaire de Slagmeulder

401Concerts Nr. 1 (Audio) Download: € 7.99

401Concerts Nr. 1 (Video) Download: € 7.99

PPolak Daniëls was een leerling van J.H. Lubeck en ontving in 1861 voor een cantate het diploma en lidmaatschap van de Vereniging ter Aanmoediging der Muzikale Kunst. Op het titelblad van Polak Daniëls opera Philipine Welser oder Die Perle von Augsburg uit 1873 staat het opusnummer 3 vermeld. De titels van de eerdere twee composities zijn onbekend. Wel weten wij dat zijn lyrisch-romantische opera in drie akten, Philippine Welser op 9 november 1873 zijn première beleefde in Neurenberg. Volgens de MCO catalogus is het werk geschreven op een libretto van hemzelf, maar volgens de Duitstalige editie stamt het libretto op een tekst van W. Mannstädt. Het werk kende een enorm succes in Neurenberg en diverse andere Duitse theaters. De Illustrierte Zeitung, Nr. 281 meldt dat het succes ertoe leidde dat de opera hier en daar in het vaste repertoire werd opgenomen. A.C. vat in het Nieuw Israëlisch Weekblad van 26 december 1873 de Duitse jubel samen:

“Onze landgenoot, de heer B. Polak Daniëls, uit ‘s-Gravenhage, reeds eenige jaren te Dresden wonende, heeft een opera gecomponeerd, waarvan in de Duitsche bladen met bijzonder veel lof wordt gesproken. Bij de eerste opvoering van Philippine Welser, zoo heet het nieuwe zangspel, te Neurenberg, was de geestdrift onder het publiek zeer groot en werd de componist ten tooneele geroepen. Te Hamburg woonde de koningin-weduwe Amalia van Griekenland de uitvoering bij en ontving de heer Polak Daniëls de vleiendste goedkeuring. Naar wij vernemen zal het operagezelschap van den heer Pfläging, te Rotterdam, Philippine Welser weldra opveren, zoodat ook voor het Amsterdamsche publiek het vooruitzicht bestaat, bekend te worden met een verdienstelijk werk van een op het gebied der toonkunst ervaren landgenoot.”

Philippine Welser aan de Coolsingel

Een jaar later, om precies te zijn op14 november 1874, wordt Knigge’s opera opgevoerd aan de Hoogduitsche Opera te Rotterdam, waar het werk zes opvoeringen beleeft. In het licht van dat succes bevreemdt het, dat dirigent Hutschenruyter in zijn herinneringen aan de Oude Duitse Opera, opgetekend in het NRC van 6 maart 1938 schrijft dat Philippine Welser aan de Coolsingel ‘viel als een baksteen’.  

Edouard Gregoir in Littérature Musicale van 1875 werpt iets meer licht op onze Baron Knigge en meldt dat het hier om een gelegenheids- of amateurcomponist gaat. Volgens hem was het werk in Rotterdam een behoorlijk succes:

“De auteur werd met geroffel teruggeroepen, een gebruik dat veelal wordt toegepast in Duitsland en Holland. Er werd met veel lof gesproken over de koren, de ouverture, een duet en een trio.”

Mogelijk op grond van die – inderdaad prachtige – hoogtepunten spreekt Gregoir van ‘een grandioos oeuvre voor het lyrisch repertoire, dat hopelijk spoedig ook aan enig Frans theater te zien zal zijn’. Het enorme succes in Duitsland zal mede aan die hoop ten grondslag hebben gelegen, want behalve in Neurenberg ging het stuk ook in Bamberg en tal van andere Duitse theaters. Dat maakt Philippine Welser samen met Jan Brandts-Buys Die Schneider von Schonau, Ignace Liliens Beatrijs en Richard Hagemans’ Caponsacchi onverwachts tot een van de grootste internationale operasuccessen van een Nederlands componist. Dat het piano-uittreksel in het Frans te Brussel werd uitgegeven duidt erop dat uitgever Schott serieuze verwachtingen van het werk moet hebben gehad. Of zo’n uitvoering in enige plaatselijk Frans of Belgisch theater ook tot stand is gekomen is niet bekend. Wel wordt Polak Daniëls in 1877 door de Belgische regering benoemd tot correspondent van het conservatorium te Brussel. Het jaar daarop wordt hij benoemd tot erelid ‘Maestro Compositore Onorare’ van de Academie van Bologna. Hij sterft in Ischl, medio 1888, naar verluidt met nog ‘tal van opusnummers op de plank in zijn archief’. Helaas is genoemde Franstalige editie het laatste wapenfeit van Philippine Welser gebleken, tot het trio trio ‘Il faut nous séparer’ werd herontdekt door Willem Noske. Deze zette mij op het spoor van de complete opera, waarvan moet worden gezegd dat deze een aantal van de fraaiste operabladzijden uit de Nederlandse operageschiedenis bevat. Opmerkelijkerwijze, voor een opera die in Duitsland in première ging, componeert de baron in een evident Frans melos…  Ook zijn zelfgeschreven libretto vol romances, aubades, duetjes en trio’s en uniso finales doet meer denken aan een kruising tussen een opéra comique en de grand opéra van Meyerbeer, dan aan een klassiek Duitse historische opera. Of de Franse vertaling van Gustave Lagye, uitgegeven bij Schott in Brussel, ooit is opgevoerd is onduidelijk.

Philippine Welser op het eerste 401NederlandseOperas concert

Wellicht zou Reeser, als hij Polak Daniëls ook maar een zin gegund had in zijn studie naar een eeuw Nederlandse muziek 1815-1915, andermaal tot de conclusie zijn gekomen dat onze baron net als al zijn componerende Nederlandse tijdgenoten geen vooruitstrevende hoogvlieger was. Polak Daniëls componeerde namelijk in relatief eenvoudige harmonieën een heerlijk romantische opera bijeen die leeft bij de gratie van een aantal onweerstaanbare melodieën, waaronder de koren bepaald een bijzondere vermelding verdienen. Het prachtige trio ‘Son l'amour s'il est donné… Il faut nous séparer’ en wellicht ook de tenorromance ‘Frais zéphyr qui sur ton aile…’, en Philippine’s aria ‘La nuit s’avance’, zullen worden uitgevoerd op het eerste 401NederlandseOperas concert live te Hoog-Keppel, medio 26 April 2015. Sopraan Jolien De Gendt zal daar de rol van Philippine voor haar rekening nemen en tenor Denzil Delaere die van Ferdinand. Zij worden op piano begeleid door Pieter Dhoore. Het concert wordt professioneel opgenomen op audio en HD-video en zal tzt als download worden aangeboden. Tijdens het concert zal het eerste deel als live stream worden uitgezonden op 401NederlandseOperas.nl.

SPONSORING

Vindt u het ontsluiten van het Nederlands opera-erfgoed ook belangrijk en wilt u bijdragen aan onderzoek of concerten, neem dan contact met ons op via de Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. . Op de website vind u onder het kopje sponsoring een overzicht van de mogelijkheden.

Namens 401NederlandseOperas,

Bas ten Have
Anthony van der Heijden
René Seghers