401Concerts 9 Nederlandse Heldentenor arias 1852-1940
De Scheveningse concerten met heldentenor Hendrik Vonk en pianist Wolter Willemsen zijn try-outs voor geplande studio-opnamen van hoogtepunten uit het Nederlandse Heldentenor repertoire. Het uiteindelijke plan omvat liefst 50 heldentenorpartijen en duetten, alsmede transcripties van ouvertures en tussenpelen en natuurlijk ook de grote momenten voor sopraan, bariton, bas en koor.
Partners: Nederlands Muziek Instituut, Koninklijke Verzamelingen, Stichting ParDOES, GHG von Brucken Fock Fonds
Speciaal voor het concert zijn alle genoemde partituren gedigitaliseerd en uitvoerbaar gemaakt. Het betreft handschriften uit de archieven van het Nederlands Muziek Instituut en de Koninklijke Verzamelingen. De samenwerking met het NMI is na zeven jaar onderzoek structureel. Recent werd ook toestemming van de Koninkijke Verzamelingen verkregen voor het ten uitvoer brengen van de unieke partituren die wij daar hebben gedigitaliseerd. Daaronder ook opera’s van hofcomponist Charles van der Does. Aria’s uit diens Le roi de Bohème worden op het Scheveningse 2 december concert voor het eerst sinds de première in 1852 ten gehoren gebracht. Van de muziek van Van der Does bestaan verder geen opnames. Sinds de jaren 1870 is zijn muziek nooit meer uitgevoerd en hij is zelfs in musicologenkringen nauwelijks nog gekend. Dat is opmerkelijk voor een componist van zijn toenmalige statuur, met ruim negen compleet bewaarde opera's op zijn naam. Dat aantal is van geen enkele andere componist van voor de tweede Wereldoorlog overleverd.
Zaterdag 2 december
Oude Kerk van Scheveningen (15.00 uur, vrijwillige bijdrage)
Tenor Hendrik Vonk
pianist Wolter Willemsen
aria’s uit het Nederlandse Heldentenor repertoire 1852 - 1940
Try-out concert ter voorbereiding op cd-productie van Nederlands Heldentenor repertoire.
Programma:
Charles van der Does: Le roi de bohème (1852)
Act I-10 'Au destin... Adieu mon pays' (Georges)
Act I-03 'J'errais un jour... Ah! Mon ami' (Georges)
Act II-1-04 'Voici donc... O toi qui chaque nuit' (Georges)
Willem Henri Lucas: Béla? (1893)
Marinus Cornelis van de Rovaart: Der verwunschene Prinz (1895)
Marinus Cornelis van de Rovaart: Liefde (1899)
Carel Oberstadt: De Scheveningers (1940)
Act II ‘Ik drijf als wrak nu rond’ (Jans vertelling)
 401Concerts Nr. 4 (Audio)Download: € 7.99 |
 401Concerts Nr. 1 (Video)Download: € 7.99 |
Charles van der Does (1852)
Willem Henri Lucas: Béla? (1893)
Willem Henri Lucas (1858-1936) heeft vermoedelijk gestudeerd aan de Koninklijke Muziek- en Zangschool in Den Haag, en daarna bij Gaston Salvayre in Parijs. Hij was van 1890 tot en met 1896 actief als opera- en operettedirigent aan theaters te Grenoble, Antwerpen, Le Mans en Namen. Naast salonmuziek en gelegenheidswerken bleven de voltooide eerste akte van zijn opera, Béla? uit 1893 en de operette Le voyage aux Alpes uit 1897 bewaard. Op de vleugels van jeugdig enthousiasme begon Lucas rond 1893 aan de compositie van Béla?, waarvan hij het grootste deel van de eerste akte voltooide. Het lijkt erop dat het bij dit in de archieven van het NMI bewaard gebleven torso is gebleven. Wellicht had hij gehoopt met deze eerste akte de handen voor een opvoering op elkaar te krijgen in een van de Franstalige provincietheaters waar hij dirigeerde, maar een blik op het krakkemikkige tekstboek volstaat om te begrijpen dat dit een illusie was. Aan de plot ligt het niet, want het clichéverhaal rond een zigeunerachtige bandiet die uit liefde voor een meisje probeert zijn verleden achter zich te laten was een geliefd thema in literatuur en opera. Aan kampvuur en Arpad & Rilana-romantiek heeft Béla? bepaald geen gebrek. Het zijn de amateuristische verzen zelf die de karakters gaandeweg in karikaturen veranderen. De muziek daarentegen is fris en vol ambitie. Je hoort de grote operadromen van de jonge Lucas terug in de sprankelende 'Air de Farkas', waarin roverhoofdman Farkas zijn bende bij een onheilspellend kampvuur uitlegt dat hij het oogstfeest wil bezoeken waar hij een jaar eerder een meisje ontmoette dat hij niet kan vergeten. Zijn bende moet hem beloven zich daar netjes te gedragen in plaats van de feestende dorpelingen te vermoorden en te beroven. Dit keer moeten ze hem namelijk helpen het hart van een meisje te veroveren in plaats van haar goud! Om zijn identiteit te verhullen moeten ze Farkas daar aanspreken als 'Béla'!
Marinus Corelis van de Rovaart – Liefde (1899)
Over Marinus Cornelis (MC) van de Rovaart (1871-1939) is bijzonder weinig bekend en over zijn opera's nog veel minder. Hij zette zich later in voor dilettantenmusici maar had in zijn Sturm und Drang-jaren enig succes met de opera Die verwunschene Prinz uit 1894 dat in Oostenrijk is opgevoerd, voor een Nederlandse componist geen kleinigheid. Die verwunschene Prinz is een bijzonder werk waarvan we in ons studio-opnamenproject later fragmenten hopen op te nemen, als de tekst is ontcijferd (deze is in de huidige vorm onleesbaar). Over Der Gnomenkönig/De Dwergenkoning uit 1897 en Liebe/Liefde uit 1899 is niets anders bekend dan de hetgeen de noten in de in het NMI bewaard gebleven manuscriptpartituren ons vertellen. In Liefde toont Van de Rovaart zich net als Dopper in 1894 met De Blinde van Casteel Cuillé een componist van goed in het gehoor liggende melodieën, met links en rechts een volksliedachtige inslag, zoals in het tijdens 401Concerts 5 uitgevoerde lied 'Hoort een krijger staat voor de deur'. Hierin vraagt een soldaat een meisje of hij even mag binnenkomen, omdat hij ten strijde trekt en zijn toekomst onzeker is. De strekking van de opera lijkt uit dit lied uit de eerste akte te volgen. Interessant is de contekst van zijn eerdere, zijdelings in de geest van Wagner geschreven opera's, is dat Van de Rovaart later met Loh en Grien een onvervalste Wagnerparodie schreef. Dat genre mag op een toekomstig concert met Wagner epigonen natuurlijk evenmin ontbreken!
Carel Oberstadt – De Scheveningers (1940)
De ooit bekende pianist en componist Carel Oberstadt werd in 1871 te Tilburg geboren. Zijn talent werd bij toeval herkend door Clara Schumann die hem naar Frankfurt liet komen, met het doel hem als pianist op te leiden. Hij studeerde daar compositie bij Iwan Knorr en Bernhard Scholz en later in Berlijn bij Woldemar Bargiel. Al op zijn 23e werd hij leraar aan de Koninklijke Muziekschool in Den Haag waaraan hij gedurende zijn hele carrière verbonden bleef. Hij had succes als concertpianist. Als componist schiep hij naast cello sonates, piano suites, strijkkwartetten, liederen, pianostukken en orkest- en koorwerken in 1940 nog de opera De Scheveningers. Dat werk stamde uit zijn laatste levensjaar, tevens het begin van het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, waardoor een geplande opvoering aan De Nederlandsche Opera niet meer tot stand kwam. Met Oberstadt overleden bleven zijn opera’s na de oorlog onder het stof van de oorlog begraven en feitelijk werd sindsdien weinig meer van hem vernomen. Wel noemde Jan van Dijk het werk in een interview met mijzelf in 2011 als een bijzonder werk dat aandacht verdiende. Dat gold volgens Van Dijk ook voor de nagelaten kladpartituur van De pelgrims van Tilburg, dat op een later tijdstip nog aan de orde komt. De Scheveningers is een van die lastige werken waarbij het niveau van muziek en tekst mijlenver uiteen lopen. Hoewel van de preciese ontstaansgeschiedenis niets bekend is mogen wij aannemen dat de opera is ontsproten uit Djovita’s lied in Jan Blockx' destijds bekende opera De bruid der Zee. Dat lied (hier ten lande een bekend volksliedje) heeft als titel ‘Een meisje die uit Scheveningen kwam, sang-io!' Dat meisje uit Scheveningen is precies de verpersoonlijking van de ontrouwe flirt Geertje in De Scheveningers. Daar maakt ze het leven van Jan kapot, die haar ondanks de liefdevolle zorg van Maartje maar niet kan vergeten. Maar anders dan in Blockx' opera loopt het bij de keurige Brabander Oberstadt niet uit op moord en doodslag uit jaloezie. Niets van dat. Moegestreden besluit Jan tenslotte aan te monsteren op een schip en het ruime sop te kiezen. Met deze stichtelijke, wederom typisch Hollands-moralistische wending gaat de opera als een nachtkaars uit. Waar bij Willem Henri Lucas' Béla? de plot beter is dan de verzen is dat hier andersom: de poëzie is bijzonder aansprekend en modern in taalgebuik. Alleen al de titel van Jans prachtige wanhoopsaria ‘Ik drijf als wrak hier rond’ spreekt boekdelen. In muzikaal opzicht is De Scheveningers een gaaf werk met invloeden die elementen van de meest dramatische liederen van Grieg verbinden met verre echo’s van Weber.
Het 401NederlandseOperas Handboek in wording
401Concerts 9 is ons derde concert in de Oude Kerk Scheveningen met Nederlandse operamuziek voor Heldentenor, in de contekst van het handboek van 401 Nederlandse en Vlaamse opera's waar muziekfilosoof René Seghers' sinds 2010 aan werkt. Omdat er van de meer dan 400 opera's die er sinds 1678 werden gecomponeerd vrijwel geen opnamen bestaan organiseert 401NederlandseOperas.nl concerten waarbij hoogtepunten uit het Nederlandse opera-verleden worden uitgevoerd. Hoogtepunten uit deze concerten worden via de 401Concerts en 401Recordings pagina’s op de website toegankelijk gemaakt. Zo gaat de voortgang van het boek hand in hand met het ontsluiten van de muziek.
Samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut & Koninklijke Verzamelingen
Speciaal voor het concert zijn alle genoemde partituren gedigitaliseerd en uitvoerbaar gemaakt. Seghers: 'Het betreft in alle gevallen handschriften, deels zelfs orkestpartituren uit de archieven van Het Nederlands Muziek Instituut, waarvan transcripties voor stem en piano moesten worden vervaardigd. De samenwerking met het NMI is na zeven jaar onderzoek in hun archiven structureel geworden en wij werken momenteel samen aan vervolgprojecten, daaronder de wereldpremières in de moderne tijd van opera's uit het Théâtre Français de la Haye uit de late 18e en vroege 19e eeuw.'
In de Koninklijke Verzamelingen is sinds 2015 onderzoek gedaan. Dat onderzoek is eind 2017 afgerond, waarna toestemming werd verkregen om de teruggevonden nederlandseoperapartituren uit de Koninklijek Verzamelingen uit te voeen en op te nemen. 401Concerts 9 is het eerste concert waarop wij muziek uit deze collectie presenteren, in de vorm van de drie aria's van Charles van der Does' grand opéra Le roi de bohème.
•
Downloads & cd
Zie 401Recordings en 401Sales voor actuele informatie over cd-releases en downlaods van concerten.
| < 401Concerts 10 De Nieuwe KHL Amsterdam | 401Concerts 8 Gerard von Brucken Fock: Jozal Act II (Scheveningen) > |
|---|
