WAITING FOR MISS MONROE

De hondentrainer arriveert met de hond, die vervolgens volkomen zijn eigen gang gaat. Marilyn schiet in de lach. Als het dier haar na enkele vergeefse pogingen eindelijk in haar gezicht begint te likken, probeert ze vooral haar kapsel te beschermen. Whitey bekommert zich erom, waarna Fox de scène voor geslaagd verklaart. De kinderen worden binnengebracht. Ze lacht hen warm toe en probeert een gesprek met hen aan te gaan. Fox maant tot actie. Ze filmen een paar takes. Marilyn spreekt zichzelf moed in:

‘Remember you’re on top of the world / Onthoud: je voelt je fantastisch
Even if it doesn’t feel like it / Zelfs als je dat helemaal niet voelt
Remember, there’s nothing you lack / Onthoud: er ontbreekt je niets
Nothing to be selfconscious about / Niets om je niet op je gemak te voelen
Remember, you sought this work / Onthoud: jij wilde dit werk
It didn’t seek you / Niet omgekeerd
Love the children / Houd van de kinderen
Oh, nothing’s easier / O, niets is makkelijker
Love the children / Houd van de kinderen
I know I can do that / Ik weet dat ik dat kan
Nothing should be easier / Niets zou makkelijker moeten zijn
Shouldn’t it? / Toch?
(kijkt naar de kinderen in het zwembad met vochtige ogen en vraagt tenslotte met omfloerste stem)

Uiteindelijk complimenteert zelfs Fox haar: het was briljant, hij had er best nog een week op willen wachten. Dan zegt Whitey dat Marilyn een vliegtuig moet halen. Fox protesteert, maar Paula legt hem fijntjes uit dat iemand als Marilyn Monroe belangrijkere verplichtingen heeft dan filmpjes maken. In New York wacht de verjaardag van president John F. Kennedy!

Act 2 – Verjaardag

Scene 1

Een kleedkamer in Madison Square Garden op de avond van president Kennedy’s Verjaardagsfeest. Marilyn in een badjas onderuit in een stoel; Whitey probeert haar make-up te doen. Het lijkt of zij slaapt. Paula zegt Whitey dat ze Marilyn enkele de pillen gaf die haar dokter voorschreef. Een ober brengt een telegram. Marilyn wordt wakker en  hoopt dat het een telegram van JFK is. Het blijkt echter van Fox. Marilyn ontsteekt in woede. Ze geeft de schuld aan JFK’s echtgenote:

‘That wife of his / Die vrouw van hem
That posh little / Die kleine chique
Dark rich bitch / Donkere rijke bitch
She tries to keep him away from me / Die probeert hem bij mij weg te houden
Skinny little dark / Die magere kleine donkere
Dark skinny little sssll--- / Donkere magere kleine sssll---
But I won’t let her / Maar ik laat haar niet---
He must come to me / Hij moet bij mij komen
He must marry me / Hij moet met mij trouwen
Marry me / Met mij trouwen
You know / Weet je
He promised to marry me / Hij heeft beloofd met me te trouwen
You know / Weet je
Don’t you? / Dat weet je toch?
(Zij grijpt de fles champagne, Paula probeert het te beletten.)
I need this... / Ik moet dit hebben...
---
Is he with her? / Is hij met haar?
Is that why he won’t come to me? / Komt hij daarom niet naar me toe?

Terwijl Whitey verder werkt aan haar kapsel, vraagt Marilyn om meer slaappillen. Als men haar vertelt dat ze de mensen niet kan laten wachten, redeneert e dat je pas weet dat je bestaat, als er op je wordt gewacht. De omroeper kondigt haar aan op het toneel van Madison Square Garden: ‘Ladies and gentlemen: Miss Marilyn Monroe...!’

Whitey raakt in paniek. Paula prevelt iets over parallelle tijdzones. Marilyn wordt weer wakker en leest nu eindelijk het telegram, denkende dat het nu van JFK zal zijn. Het is echter nog steeds Fox' telegram. als ze de inhoud leest valt ze flauw: Fox ontslaat haar op staande voet.

Scene 2

De situatie transformeert van de belevenis van Whitey en Paula naar die van Marilyns geest. Ze roept om ‘pappie’, waarop Clark Gable en Joe DiMaggio verschijnen. Er ontstaat een hallucinante scène, waarin Marilyn hen tegelijkertijd aanspreekt en door elkaar haalt. Ze verwijt hen dat ze probeerden haar te veranderen in iets waar ze onmogelijk aan kon voldoen. Di Maggio wilde een huisvrouwtje van haar maken, terwijl dat het laatste ter wereld was waar een ster als hij behoefte aan had. Gables problemen zouden als sneeuw voor de zon zijn verdwenen als hij een goede Italiaanse kok in dienst had gehad. Waarop DiMaggio haar antwoordt dat hij geen kok nodig had, maar louter haar opbollende witte jurk boven haar naakte benen. Alleen had hij gewild dat ze die alleen aan hem toonde en niet aan de hele wereld. Hij wilde haar exclusief, voor hem alleen. Marilyn vervolgt haar geprevel om ‘Pappie’:

‘Daddy
I need to know / Ik moet het weten
Was it me? / Was het mijn schuld?
I know it was me / Ik weet dat ik
Who caused your death / Jouw dood heb veroorzaakt

Gable (haar vader in ‘The misfits’)
But Baby / Maar Baby
I’m here / Ik ben toch hier
How could you / Hoe kan mijn dood dan
Cause my death? / Jouw schuld zijn?

Marilyn
Are you alive? / Leef je dan?

Gable
Who cares? / Wat kan het schelen
Let’s have a drink / Laten we wat drinken
Now that we’re here / Nu we toch hier zijn

Marilyn
Champagne!’

Joe bedankt. Marilyn en Gable toasten op ‘Mrs Miller DiMaggio Monroe!, en op de kleine Norma Jeane. Marilyn stemlt dat ze het ijn zou vinden als ze haar thuisbrengen. Gable kust haar met de iconische kus uit Gone with the Wind. Gable en Joe hullen haar in een witte stola en begeleiden haar naar het toneel, waar ze zich vastklampt aan  de microfoon. Ze vraagt Joe om hulp. De omroeper kondigt haar aan als ‘The late Marilyn Monroe!’ Marilyn laat haar stola zakken, mist haar inzet met het orkest en stamelt in de microfoon:

‘Happy--- / Gelukkig

Voice
You’re fired! / Je bent ontslagen!

Marilyn
(in paniek tegen Gable en Joe)

I can’t go on--- / Ik kan niet meer---
I’m a failure /Ik ben een mislukking
I’m not her! / Ik ben niet haar!
I don’t know where she is / Ik weet niet waar ze is

Gable     Joe
She’s here / Ze is hier

(Gable en Joe zingen; ze probeert mee te zingen.)
Happy birthday

Marilyn
To you
Happy birthday
Happy birthday
Mr. President---‘

De stem herhaalt dat ze een mislukking is, alsmede ontslagen. Ze kijkt hulpeloos om zich heen, maar in plaats van Clark Gable ziet ze Jack (JFK) & Bobby (RFK), die ogen als koorballen.  Ze brengen een balorige toast aan haar. Hun gedrag verwart haar, maar ze toont zich toch gecharmeerd. Bobby & Jack toasten vervolgens op de blonde sexbom:  

‘So marvelous / Zo fantastisch
So adorable / Zo schattig
As American as applepie / Zo Amerikaans als appeltaart
You’re every red blooded male’s dream / Jij bent de natte droom van elke man
Come true’ / Die uitkomt’

Een volgende door pillen en alcoholgebruik gestimuleerde imaginaire conversatie volgt. Steeds keert daarin die stem terug, die haar ontslaat., terwijl ze probeert een serieus gesprek met Bobby & Jack aan te knopen aangaande hun kinderen. Het duo reageert daar respectloos op door te brallen dat het enige dat telt is zoveel mogelijk wijven te scoren, en dat de enige reden om vriendelijk tegen het zwakkere geslacht te zijn, is omdat je op die manier in hun slipjes kunt kruipen. Gable & Joe hebben daar op hun beurt een helder antwoord op:

‘Who’s talking about fucking ‘nice’? / Wie heeft het hier verdomme over ‘netjes’?
She’s just a broad / Ze is gewoon een slet

Jack  Bobby
Just a broad / Gewoon een slet

Gable
She killed me / Ze heeft me vermoord

Joe
She’s fired / Ze is ontslagen

Jack  Bobby
Fucking bitch / Verdomde teef

Marilyn
I want another take / Ik wil een nieuwe opname

Jack  Bobby  Gable  Joe
We’ll shag you, fuck you / We gaan je naaien, neuken
Strip you, sandwich you / Pletten, sandwichen,
Ride you, whip you, / Rijden, afranselen
Handcuff you / Vastbinden
And you’ll cry out / En dan schreeuw je
Come back for more / En dan wil je nog meer
For we’ve got power / Want wij hebben de macht
And you’re a whore / En jij bent een hoer
(Ze pakken haar.)

Marilyn
(wanhopig tegen Jack)
You said you would marry me / Je zei dat je met me zou trouwen
Marry me! / Trouw met mij!

Marilyns nachtmerrie gaat zo nog even door, waarop ze Paula en Whitey vraagt zich over haar nalatenschap te ontfermen, als ze eenmaal dood zal zijn.

Act 3 – Doodsdag

Scene 1

Avond, een paar maanden later. Het kantoor van Fox. Hij leest een brief waarin hem te verstaan wordt gegeven onder welke condities hij voortaan nog van de diensten van Miss Monroe gebruik kan maken. Daarop mijmert hij over de dagen dat hij Hollywood bezat:

‘I will talk her round / Ik praat haar wel om
I shall talk her round / Ik praat haar absoluut om
She’s nothing but a gorgeous ass / Ze is alleen een magnifieke kont
Yes / Ja
And I’m the one who / En ik
Gets the gorgeous ass to work / zorg dat die magnifieke kont ook werkt
I’m entitled to her / Ik heb recht op haar
I’m the one who sold her magic to the world / Ik heb haar magie aan de man gebracht
All the time and money wasted / Al die weggegooide tijd en geld
Waiting for her to deliver the goods / Wachten tot ze deed wat ze doen moest
Waiting for her to overcome her crazy disabilities / Wachten tot ze haar idiote hang-ups de baas kon
Her downs, her obsessions, her jealousies, her suicidal states / Haar depressies, haar obsessies, haar jaloezie, haar zelfmoordneigingen
Waiting for her Waiting for her Waiting for her --- / Wachten op haar Wachten op haar Wachten op haar---
Even now / Zelfs nu’

Hij schenkt een van de twee glazen vol champagne,  kiest zorgvuldig een sigaar, snijdt het puntje eraf, steekt op, inhaleert – hij wacht. Marilyn komt binnen en vertelt dat ze opgehouden werd bij de deur. De deurman had zo’n schattig nieuw hondje en hij vroeg haar het een naam te geven. Ze adviseerde hem het beestje Jack te noemen, naar de president. Fox smaalt daarop met de wedervraag of ze misschien ook overwogen heeft dat de man wel eens republikein kon zijn? Maar Marilyn is alweer een excuus verder: ze heeft onderweg ook de schoonmaakster ontmoet. Als ze zich realiseert dat Fox geen idee heeft over wie ze het heeft, vertelt ze hem dat de vrouw Philomena heet en dat ze wat handtekeningen op foto’s voor haar heeft gezet. Fox sneert dat ze die voor veel geld zal verkopen. Marilyn verwijt hem zijn cynisme:

‘They’re people / Het zijn mensen
They’re the people / Het zijn de mensen
Who made me what I am / Die mij gemaakt hebben wat ik ben
They love me / Ze houden van mij

Fox
The studio loves you too, Marilyn / De studio houdt ook van je, Marilyn

Marilyn
And do you? / En jij?

Fox
Of course I do--- / Natuurlijk---

Dan komt Fox terzake: hij wil haar terug en biedt haar een verbeterd contract aan. Marilyn onderbreekt hem:

‘I work for / Ik werk nu voor
Marilyn Monroe Pictures Incorporated now / Marilyn Monroe Pictures Incorporated
You fired me / Jij hebt me ontslagen
You wanted a star to replace me / Jij wilde een ster om mij te vervangen
But no one could take my place / Maar niemand kon mijn plaats innemen
So you must pay my price / Dus je moet mijn prijs betalen

Fox
You try and play with the big boys / Jij wilt meedoen met de grote jongens
But they’ll flay you alive / Maar ze zullen je levend villen
You could never be a producer / Jij wordt nooit een producent

Marilyn
I think I can / Ik denk van wel
I’m more than just a moneymachine / Ik ben meer dan alleen een geldmachine
Only after you fired me / Pas nadat jij me had ontslagen
I realized I’m the one who pays the bills of / drong tot me door dat ík  de rekeningen betaal
The lawyers you hired to fire me / Van de juristen die jij inhuurt om mij te ontslaan

Fox zegt dat ze zich laat beïnvloeden door anderen, dat zij nooit zo tegen hem zou spreken. Marilyn ziet haar kans schoon hem te vertellen dat ze altijd de waarheid heeft gesproken over haar ziektes. Ze was domweg zwak en vaak ziek:

‘But when I did you said I was a fraud / Maar als ik dat deed zei je dat ik de zaak belazerde
You said I had two talents in front / Je zei dat ik twee talenten van voren had
And two behind, and everybody laughed / En twee van achteren en dan lachte iedereen
Including me / Inclusief ikzelf

Fox schenk dan maar wat champagne in. Marilyn vraagt om whiskey. Fox herinnert haar eraan dat hij haar talent erkende voor iemand anders het zag. Hij probeert haar geforceerd te omhelzen en Marilyn lijkt in te willigen, gezien haar zwakke verzet. Ze vraagt waarom hij nooit van haar heeft gehouden? Ze slikt vervolgens pil na pil weg met whisky, terwijl Fox haar een miljoen dollar biedt: Marilyn wint. Ze zullen haar laatste film maken. Marilyn vervloekt het feit dat hij weer niet antwoordt op de enige vraag die er voor haar werkelijk toe doet. Fox en zijn kantoor vervagen.

Scene 2

Marilyn is alleen in een mentaal niemandsland Ze probeert anoniem de president te bellen. De verbinding wordt verbroken. Ze smijt de hoorn op de haak, vervloekt degene die de verbinding verbrak en belt opnieuw. Weer wordt de verbinding verbroken, weer belt ze tierend terug:

‘Paula? / Paula?
Paula, please, please, pick up the phone / Paula, alsjeblieft, neem op
(Er wordt niet opgenomen; toenemende wanhoop.)
I need you to tell me that / Jij móet me nu vertellen
I’m a great woman / Dat ik een fantastische vrouw ben
Not a whore / En geen hoer
(legt neer; pakt weer op en draait nog een nummer)
Eve, it’s me--- / Eve, ik ben het---
Could you come by? / Kun je even langskomen?
O---I’m sorry / O--- het spijt me
No, no, I understand you’re busy--- / Nee, nee, ik begrijp dat je bezig bent---
That’s very kind, thank you--- / Dat is heel lief, dank je---
Yes, may be I will--- / Ja, misschien doe ik dat wel---
Thanks / Dank je
(legt de hoorn neer; peinst)
‘Not his brother’s procurer’ /‘Geen souteneur voor zijn broer’
He  lied to me / Hij heeft tegen me gelogen
They both lied to me / Allebei hebben ze tegen mij gelogen
They have them by the score / Ze pakken ze bij dozijnen
Shopgirls / Verkoopsters
Waitresses / Serveersters
Hairdressers / Kapsters
Cleaners / Schoonmaaksters
Secretaries / Secretaresses
Assistants / Assistentes
Babysitters / Babysitters
But they look down on me / Maar op mij kijken ze neer
There’s definitely, definitely / Er moet absoluut iets heel
Something wrong with me / Heel erg mis zijn met mij
Another night with no sleep / Weer een nacht zonder slaap
What are nights for, I wonder? / Waar zijn nachten eigenlijk voor, vraag ik me af?

Scene 3

Dezelfde ruimte. Wanneer Marilyn terugkomt met nieuwe pillen, zit Norma Jeane, 19 jaar, op de bank. Ze vraagt zich af waar de nacht eigenlijk voor gemaakt is? Ze begint een gesprek met Marilyn, waarin ze meldt dat ‘de studio’ een nieuwe naam voor haar heeft bedacht. Marilyn protesteert. Ze vindt Norma Jeane een mooie naam, maar Norma schudt haar hoofd:

‘It’s not a winner / Je wint er de oorlog niet mee

Marilyn
It’s yours / Het is jouw naam

Norma Jeane
It’s not for a star--- / Maar geen naam voor een ster
I’m going to be a great moviestar / En ik wordt een hele grote filmster

Marilyn zucht ‘Ja’, en begint nog meer pillen weg te spoelen met whiskey. Norma Jeane heeft honger. Marilyn had vroeger ook altijd honger herinnert ze zich, maar kan haar helaas niets anders bieden dan drank en pillen. Norma Jeane vraagt om champagne, maar Marilyn heeft alleen whiskey in de aanbieding. Norma Jeane praat dan trots voort over haar droom een ster te worden, waarop Marilyn haar uitlegt dat ze daarvoor de nodige tijd 'op haar knieën' door zal moeten brengen. Norma Jeane haalt haar schouders op:

‘Nothing wrong with sex / Niks mis met seks
I can just give it / Doe ik gewoon gratis
I don’t ask a price / Voor niks
It’s ok / Is oké

Marilyn
But you pay / Maar je betaalt
With abortions / Met abortussen

Norma Jeane
O come on / Schei toch uit
The thought of a baby / Bij het idee van een baby
Makes my hair stand on end! / Staat mijn haar al recht overeind!
And anyway, it’s no big deal / En het maakt ook niet uit

Marilyn
(bijna fluisterend)
It may be. Some day / Ooit maakt het wel uit. Misschien

Meer pillen en whiskey spoelen door Marilyns keel. Norma schampert dat Marilyn bepaald het goede voorbeeld is van hoe het dan wel moet! Marilyn probeert haar desondanks te waarschuwen voor de gevaren op haar weg. Roem is een sluipmoordenaar die Norma in een lege huls zal veranderen. Norma Jeane repliceert dat Marilyn een jaloerse oude zeug is. Als het gesprek op wat rondslingerende anemonen komt, klaart Marilyn de lucht door deze aan Norma Jeane aan te bieden: ze zullen prachtig zullen staan op haar jurk. Ze citeert Shakespeare inzake bloemen en het gesprek komt op boeken. Norma Jeane vertelt dat ze graag leest, maar weet niet waarom. Momenteel leest ze Rilkes Letters to a young Poet. Marilyn citeert vervolgens Rilke uit haar herinnering:

‘You must realize / Je moet bedenken
That something is happening to you / Dat er iets met je gebeurt
That life has not forgotten you / Dat het leven je niet vergeet
That it holds you in its hand / Dat het jou in de hand houdt
And will not let you fall / En je niet zal laten vallen.’

De twee vrouwen worden filosofisch, en vragen zich af waarom ze het nodig hebben steeds zo diep op hun gevoelens in te gaan. Als Marilyn zegt dat ze zou wensen dat Norma Jeane zichzelf kon blijven, zegt Norma dat ze juist iemand anders wil worden. Als Norma Jeanes verschijning vervaagt, smeekt Marilyn haar te blijven. Ze heeft haar hulp nodig om zichzelf te begrijpen:

‘Don’t leave me / Laat me niet alleen
To be pushed around / Om weer behandeld te worden
Like a piece of meat again / Als een  stuk vlees
A joke / Als een grap
I’m afraid they’ll say / Ik ben bang dat ze zullen zeggen
I’m in a suicidal state / Dat ik suïcidaal ben
When all I want to do is--- / Terwijl ik alleen maar wil---
Die --- / Sterven--
No --- / Nee---
I mean--- / Ik bedoel---
Live--- / Leven---
Die--- / Sterven---
Live--- / Leven---
Sleep--- / Slapen---
You forgot--- / Je bent---
The anemones--- / De anemonen vergeten---
I gave them to you--- / Ik gaf ze aan je
They’re flowers of blood / Het zijn bloemen van bloed
Flowers of tears / Bloemen van tranen
You wanted nothing from me / Jij had niets van mij nodig
Nothing --- / Niets---
Not even a good-bye / Zelfs geen vaarwel---
‘Weary of the world--- /‘De wereld moe---
---Where the queen--- /---Waar de koningin---
Means to immure herself--- / Zichzelf wenst op te sluiten
And not be seen--- / Door geen ziel gezien---’

Ze verliest daarop het bewustzijn.

Scene 4

Marilyn is dood; zij becommentarieert als het ware de gebeurtenissen na haar dood; haar iconische beelden vullen het toneel, terwijl ze zich afvraagt of haar lichaam naar het ziekenhuis is gebracht of niet. Misschien hebben ze haar kamers al doorzocht, op zoek naar de verborgen dagboeken? De dokter probeerde zogenaamd iedereen te kalmeren, maar zocht in werkelijkheid naar haar ingesproken tapes:

‘He shouldn’t have done that / Dat had hij niet moeten doen
I’d trusted him – Wrong again / Ik had hem vertrouwd – Alweer mis
So many men walked in and out / Zoveel mannen die in en uit liepen
While I lay there, prone, nude, lifeless / Terwijl ik daar lag, voorover, naakt, levenloos
Story of my life / Het verhaal van mijn leven
‘Possible overdose of barbiturates’ /‘Mogelijke overdosis barbituraten’
And later: ‘Acute barbiturate poisoning’ / En daarna: ‘Acute barbituraten-vergiftiging’
And still later: ‘Probable suicide’ / En nog later: ‘Waarschijnlijk zelfmoord’
‘Or at least: a gamble with death’ /‘Of tenminste: een spel met de dood’
Well isn’t that what life is? / Maar wat is het leven anders?
Joe took care of my funeral / Joe zorgde voor mijn begrafenis
Thank god – he was so sweet / Goddank – hij was zo’n schat
I’d have married him again on the spot / Ik zou op slag weer met hem zijn getrouwd
If I had been alive / Als ik nog geleefd had
He called Whitey to take care of my face / Hij liet Whitey komen om mijn gezicht op te maken
Barked all Kennedys away from my grave / Blafte alle Kennedy’s weg bij mijn graf
Had ‘Somewhere over the Rainbow’ played / Liet ‘Somewhere over the Rainbow’ spelen
Which brought tears to my dead eyes / Waarvan ik tranen in mijn dode ogen kreeg
Had a bronze plaque put on my grave / Liet een bronzen plaat op mijn graf zetten
And has sent roses ever since / En laat nog altijd rozen sturen
What I still worry about / Waar ik nog wel mee inzit
But what’s a worry in eternity – / Maar hoezo ergens mee inzitten in de eeuwigheid –
Is the final indignity / Is de laatste vernedering
Of those photographs in the morgue: / Van die foto’s in het mortuarium:
My uncovered dead face / Mijn blote dode gezicht
Bruised, blotched, sagged / Blauwe plekken, vlekken, uitgezakt
Hair swept straight back / Haar stijl achterover

And my left foot / En mijn linkervoet
Peeping out from under the sheet / Die onder het laken uitsteekt
A tag around my toe with a number: / Een label rond mijn teen met het nummer:
Six-two  six-O-nine / Twee-en-zestig zes-nul-negen
O-eight-O-five --- / nul-acht-nul-vijf---
That’s a lot of numbers / Een hoop cijfers
So it was the fifth of August / Dus het was op vijf augustus
Nineteen sixty two / Negentien twee-en-zestig
I didn’t remember--- / Dat wist ik niet meer---
Shouldn’t worry though / Moet ik ook niet mee zitten
For it was only the beginning--- / Want dat was nog maar het begin---
Only the beginning--- / Nog maar het begin---‘

RS.

Recensie

De opera opende ingetogen, maar intrigerend. De lege ruimte van het Stadschouwburgtoneel liet zich snel en effectief tot 'Fox filmstudio' omtoveren. Muzikaal was het De Raaff ten voeten uit, maar vocaal verliep de eerste akte minder soepel. Teveel parlando, te weinig opera, te weinig vaart, zo vatten wij de recensie in De Volkskrant samen. Dat gold dan met name de openingsscène, waarin het inderdaad wachten was op Monroe. Met wat slimme kunstgrepen werd de kille studio-omgeving vervolgens soepeltjes omgetoverd tot een Haciënda-achtige patio voor scène 2, waarna Laura Aikin haar charismatische persoonlijkheid in de strijd kon werpen. Hoewel de scène met fotografe Eve wat lang voortkabbelde, zaten hier toch ook de nodige muzikaal-theatrale hoogstandjes in. De scène met het lusiteren naar het kind in Eve's buik en Marilyns verlangen naar het moederschap inspireerden De Raaff. Was dat muzikaal een hoogtepunt, alles kwam samen in de scène op de filmset, waar Monroe dan eindelijk aan het werk ging. Regie- en librettowise, maar toch ook muzikaal werd de scène met de hondjes en de filmkids een even vertederend als voorspelbaar hoogtepunt.

De pauze bleek goed voor de doorbloeding van menig operaminnend lichaam en het moet gezegd, op 4 of 5 plaatsen na bleef het theater vol – een indicatie dat men iets verwachtte van het vervolg. Die verwachting kwam uit. De Showboatachtige scène rondom de hallucinerende verschijning van Clark Gable, Joe DiMaggio en gebroeders John en Robert Kennedy was niet alleen theatraal een belevenis, maar vormde ook het muzikale hoogtepunt van de partituur. De Raaff trok hier alle registers open, waarbij de setting natuurlijk hielp. Want bij zo'n doldwaze klucht is het makkelijk aansluiten bij de rijke musicaltraditie van West-End of Broadway. Het opmerkelijke was eigenlijk dat juist die lichtzinnige traditie uitstekend met De Raaffs bloedserieuze, hermetische klankstructuren samenging. De aard van de actie maakte dat het gebrek aan vocaal raffinement hier een middel tot doel werd, in plaats van een gemis zoals in de openingsscène van de opera. Daarbij moet de cast een compliment worden gemaakt. Alain Coulombe en Tom Randle waren even overtuigend als Clark Gable en Joe DiMaggio als JohnTessier en Daniel Belcher in hun rolen van de libertijnse broers JFK en RK. De stoere taal die de heren uitsloegen deed menig man in de zaal gniffelen, hetgeen menig vrouwspersoon licht beschaamd naar het plafond deed staren – de jaren vijftig waren even helemaal terug. Ster van de show was natuurlijk Laura Aikin, die zowel de vocale als fysieke curves van de rol volkomen belichaamde. Daarbij geholpen door de soevereine Helena Rasker, die op de momenten dat ze even gas mocht geven van De Raaff, indruk maakte. David DQ Lee had in zijn qua handeling belangrijke bijrol niet veel meer te doen dan stotteren en schutteren, maar was daarin wel overtuigend. Al die actie op het toneel en de gestaag naar een climax toewerkende akte, bracht het publiek op het puntje van de stoelen tijdens de transitie naar de slotakte.

Die slotakte had op papier alles dat een opera moet hebben om tot een zinderend einde te komen. Toch kwamen de ingenieuze woorden van Brogt in Fox' openingsscène in de derde akt niet uit de verf. Lag dat aan de muziek voor Fox, die aan de oppervlakte bleef, waar alles schreeuwde om Scarpia-achtige dramatiek? Ja. Maar het lag ook Dale Duesing, die zijn rol zonder jus opdiende. Je weet als buitenstaander natuurlijk nooit waar dat aan ligt. Was hij misbezet? Lag de muziek hem niet? Was hij geïndisponeerd? Of nam hij zo'n eenmalige rol niet serieus genoeg om er voor te gaan? In ieder geval kon hij qua volume niet tegen de rest van de cast op, waar juist hij de anderen had moeten overdonderen. Daarmee werden de openingsmonoloog van de derde akte en de aansluitende scène tussen Fox een slepende aangelegenheid. Ook Marilyns telefoonscène was niet de climax die we van andere telefoonopera's en operascènes, zoals Poulencs La voix humaine, of Menotti's The Telephone kennen. Opera's waar zo'n scène onvermijdelijk mee vergeleken wordt. Pas de ontmoeting met de kille verschijning van Marilyns jongere zelf, Norma Jeane, bracht Waiting for Miss Monroe weer op het muzikale niveau van de tweede akte, met aan het slot een meeslepende pendant (en soms ook een geslaagde parodie) op Isoldes 'Liebestod'.

Al zal Waiting for Miss Monroe waarschijnlijk geen repertoire-opera worden, toch moet worden gezegd dat met name de tweede akte en de slotscène zich kunnen meten met het allerbeste dat in Nederland op operagebied sinds WO II is gecomponeerd (verder kunnen we niet terugkijken, omdat van daarvoor vrijwel niets bekend is). Natuurlijk zitten ook in operaland de meeste coaches thuis op de bank. Als recensent constateer ik echter dat Nederlandse componisten een opmerkelijke tegenstelling in zich herbergen: enerzijds leeft opera onder hen sterker dan elders, terwijl men anderzijds consequent en bewust lijkt te willen breken met de operacliché's die Verdi, Wagner, Puccini, Bizet en Mozart al eeuwenlang op de troon houden. Dat heeft niet te maken met 'moderne muziek', want De Raaffs muziek mag worden gehoord. De eerste akte zou zich makkelijk tot een geslaagde symfonische suite laten reduceren. Maar opera, dus ook moderne opera, staat of valt domweg met effectieve zangpartijen. Juist de mix tussen De Raaffs stijl en de musicalclichés die hij in de tweede akte wél zonder gene benutte, leidden daar tot het genoemde klinkende resultaat. In de slotscène en tal van op zichzelf staande fragmenten in de titelrol, geeft De Raaff ook in vocaal opzicht nadrukkelijk zijn visitekaartje af. Toch is het geen homogeen vocaal geheel geworden. Desondanks zou het uitermate jammer zijn als Waiting for Miss Monroe het eindstation van De Raaff als operacomponist wordt. Hopelijk is het een overgangswerk naar een volgende opera, waarin De Raaff zijn orkestrale brille met gelijkwaardige vocale ingevingen combineert tot een boog die van begin tot einde gespannen staat. Een pakkend onderwerp diende zich tijdens het schrijven van deze recensie overgiens als een geschenk uit de hemel aan: de scheiding tussen Estelle Cruijff en de Zwarte Tulp... Een opera in twee aktes plus 'de derde helft'. Het libretto kunnen wij zo uittekenen, maar we vertrouwen het idee graag en belangeloos toe aan Brogt: goal!

JvdE