August De Boeck: La Route d'Émeraude (Francesca) (1921)

Wereldpremière: 23 januari 1921, Théatre Royal Gent
Première Muntschouwburg Brussel: 1925/26
Nederlandse première aan de de Koninklijke Vlaamse Opera Antwerpen: 1933

Voor, tijdens en onmiddellijk na de Eerste Wereldoorlog ontstond August De Boecks laatste opera, de comédie lyrique in 4 akten en 5 tableaux La Route d'Émeraude, op libretto van Max Hautier naar de gelijknamige roman van Eugène de Molder. Omdat Hautier bij het uitbreken van de oorlog werd gemobiliseerd, beleefde La Route d'Émeraude een moeizame ontstaansgeschiedenis. De tekst voor de eerste akte was al vóór Hautiers mobilisatie af en in afwezigheid van de librettist voltooide De Boeck deze met groot enthousiasme. Tijdens het wachten op het einde van de oorlog vermaakte hij zich verder onder meer met het componeren van de opmerkelijk triviale operette Papa Poliet. Toen Hautier na de oorlog terugkeerde en La Route d'Émeraude voltooide herschreef hij ook de tekst van de eerste akte, waardoor De Boeck grote delen om moest werken. Het eindresultaat geldt als De Boecks meesterwerk.

 

401Concerts Nr. 2 (Audio) Download: € 7.99

401Concerts Nr. 2 (Video) Download: € 7.99

 

Synopsis

Het schuttersfeest in Vrijdam aan de Maas is niet aan molenaarszoon Kobus Barent besteed. Hij heeft alleen oog voor de kleurenpracht van de hem omringende natuur. Zijn droom is kunstschilder te worden, tot ongerustheid van zijn moeder. Als enkele jongelingen aanmeren die in de leer zijn bij de beroemde kunstschilder Frans Krul, wil hij hun voorbeeld volgen, tot ongerustheid van zijn ouders. In de tweede akte zien we Kobus als leerling van Krul te Amsterdam. Krul beschrijft vol vuur zijn portret van Francesca, een oogverblindend mooi Spaans model. Kobus wordt betoverd door het portret, alle waarschuwingen van zijn vriend en collega-leerling Dirk ten spijt. Rembrandt bezoekt het atelier en complimenteert Kobus met een schets. Rembrandt is in een behoeftige periode en voegt Kobus de profetische woorden toe, die gelden als het motto van de opera: ‘De mens is dan eerst groot als het hart heeft gebloed, wanneer hij heeft bemind, geweend van bittere smart; want het hart zingt het mooist als het van droefheid sterft.’

Alleen in het atelier verschijnt Francesca, die Kobus in een zinderend liefdesduet verleidt, waarna ze hem verlaat. In het derde bedrijf legt Dirk aan Kobus uit dat Francesca zich voor geld en gunsten aan Jan en alleman geeft. Ontredderd verlaat Kobus de herberg. De zeerover Barbéra komt de kroeg binnen, gevolgd door Franscesca. Ze zegt Dirk nog steeds gevoelens voor Kobus te hebben, maar Dirk zegt haar dat deze niets meer om haar geeft.

In de beroemd gebleven cantilene ‘Comme une fleur de serre’ verklaart ze Barbéra haar liefde en besluit met hem terug naar Spanje te gaan. Op de kade treft ze Kobus. Zijn hart ontvlamt wederom, maar Francesca lacht hem uit. In het vierde bedrijf komt de wanhopige Kobus in een Amsterdamse kerk tot bezinning. Hij gaat terug naar huis, waar zijn vader hem zijn losbandigheid vergeeft en zijn moeder het wiegeliedje 'Lorsque tu était tout petit' neuriet dat ze ooit boven zijn wieg zong.

August De Boeck: 'Lorsque tu était tout petit'' Livine Mertens, 1930s (Columbia).

Download fragmenten uit La Route d'Émeraude en andere Vlaamse opera's

Voor onze unieke 401Concerts Nr. 2 download met Vlaamse Opera Aria's & Duetten gebruikten wij het Antwerpse Concert van 27 januari 2016 uit museum Vleeshuis, door onszelf geregistreerd in coproductie met de solisten Joris Grouwels en Pauline Lebbe. Daarin zitten behalve de aria 'Comme une fleur' uit La Route d'Émeraude ook Jan Rabo's aria 'Ik keek te diep in 't glas' uit De herbergprinses en het centrale duet uit de tweede akte van De bruid der zee. Dit duet behoort zonder meer tot de allerfraaiste stukken uit de Nederlandstalige operaliteratuur. De video van dit concert omvat verder aria's en duetten uit opera's van Armand Limnander van Nieuwenhove, François-Auguste Gevaert en Emiel Wambach. Fragmenten hieruit zijn te zien in bovenstaande video trailer. Het complete concert is downloadbaar via 401Concerts Nr. 2.

Evaluatie

La Route d'Émeraude werd vanaf de première direct erkend als De Boecks meesterwerk. Eindelijk vond zijn talent de inspiratie voor een lyrisch drama waarin melodische vindingrijkheid en exuberante harmonie elkaar vinden op het gebied waarin hij vanouds uitblonk: het sentiment. Het sterkste punt van La Route d'Émeraude is waarschijnlijk dat het libretto op dit punt ruim baan geeft aan de componist, die zich eindelijk niet meer hoefde bekommeren om het type clichématige dramatische effecten waarin hij zich nooit echt thuis heeft gevoeld. Het poëtische werk sluit in zijn zangerigheid en qua thematiek wel een beetje aan bij Emiel Wambachs Quinten Massijs, maar is ontegenzeggelijk geschoeid op een tekstueel sterkere leest. Net als in Reinaert de Vos al het geval was trof De Boeck in Hautiers libretto een reeks prachtige scènes. Deze stonden nu echter veel dichter bij zijn ziel en, wellicht geholpen door het lange scheppingsproces, wist hij ze met prachtig coloriet volmaakt uit te tekenen. Hoogtepunt is de beroemde cantilene van Francesca uit het derde bedrijf, waarin ze haar gevoelens voor de piraat Berbéra bezingt. Ook het liefdesduet in het tweede bedrijf werd steeds met jubelklanken bezongen, net als de schitterende derde akte, zowel de even intieme als indrukwekkende scène in de kerk als het via een 78-toerenopname van Livine Mertens bekend gebleven wiegelied van Kobus moeder aan het slot, 'Lorsque tu était tout petit'. Het werk overrompelde het Gentse publiek en veroverde vervolgens de rest van België, zij het soms letterlijk tegen de klippen op, want zowel de Vlaamse Opera te Antwerpen als de Munt in Brussel deden uit pure kinnesinne hun best de opmars van La Route d'Émeraude te stuiten. Dat bleek vergeefs, want onwil en sabotage vanuit de directies ten spijt moesten zij tenslotte overstag gaan. De Munt ging al om in het seizoen 25/26, de KVO nam het in 1933 in Nederlandse vertaling als Francesca op. Tot 1965 bleef het werk daar op het repertoire.